تورم ۱۴۰۲ بالای ۴۰ درصد می‌ماند
آمارهای منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران هرچند نشان می‌دهد که تورم نقطه به نقطه در ابتدای پاییز نسبت به آخرین ماه تابستان امسال کاهشی ۰.۳ درصدی داشته،اما به‌همین‌مقدار بر تورم ماهانه افزوده شده است تا به ۲.۳ درصد برسد.
در حالی که نرخ تورم سالانه کشور نیز همچنان برای رسیدن به کانال ۳۰ درصدی راهی دراز دارد. باوجود اینکه مقامات در زمینه کنترل تورم اعلام کرده‌اند که شرایط کشور به‌سمت نرمال شدن می‌رود،اما همچنان نرخ تورم کشور بیش از ۴۵ درصد است. این مهم در حالی رخ داده که میانگین تورم ۵۰ ساله کشور ما، ۲۰ درصد بوده است.
شاخص نرخ مصرف‌کننده در ایران
در نخستین ماه پاییز امسال، شاخص نرخ مصرف‌کننده مردم ایران به عدد ۲۰۶.۵ رسیده که نسبت به ماه گذشته ۲.۳ درصد افزایش یافته است. این رقم را می‌توان تورم ماهانه هم در نظر گرفت. همچنین، نرخ موردبحث، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۳۹.۲ درصد رشد و در مقایسه با 12 ماه منتهی به مهر ۱۴۰۱ و 12 ماه منتهی به مهر امسال، ۴۵.۵ درصد افزایش یافته است. به‌گزارش صمت، منظور از تورم نقطه به نقطه، میزان تغییر عدد شاخص نرخ نسبت به ماه مشابه در سال گذشته است. به زبان دیگر، با محاسبه شاخص قیمت‌ها در ماه موردبحث امسال و مقایسه با نرخ مذکور در ماه مشابه سال گذشته، می‌توان میزان تورم نقطه به نقطه را اندازه‌گیری کرد. در مهر ۱۴۰۲ تورم نقطه به نقطه مصرف‌کنندگان ایرانی در مقایسه با مهر ۱۴۰۱ افزایش ۳۹.۲ درصدی داشته است، به این معنا که خانواده‌های ایران در ابتدای پاییز امسال، به‌شکل متوسط، ۳۹.۲ درصد بیشتر از مهر سال ۱۴۰۱ برای خرید یک مجموعه کالاها و خدمات یکسان هزینه کرده‌اند. تورم نقطه به نقطه مهر ۱۴۰۲ در مقایسه با ماه گذشته ۰.۳ واحد درصد کاهش یافته است. باید توجه داشت که پس از گذشت از خرداد، از شدت تورم نقطه‌به‌نقطه اقتصاد به‌شکل چشمگیری کاسته شد. دلیل آن هم به این نکته بر می‌گشت که با حذف ارز ترجیحی در اردیبهشت و خرداد ۱۴۰۱، در عمل تورم خوراکی‌ها شتاب چشمگیر و بی‌سابقه‌ای پیدا کرد که با گذشت یک سال از اجرای این سیاست، شوک تورمی آن تخلیه شده است.
افزایش تورم ماهانه و کاهش تورم سالانه
از دیگر شاخص‌های مهم در موضوع تورم، نرخ تورم ماهانه است. منظور از نرخ تورم ماهانه، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه گذشته است. در مهر امسال، تورم ماهانه خانوارهای کشور به ۲.۳ درصد افزایش یافته است. این نرخ برای شهریور ۲ درصد برآورد شده بود که نشان می‌دهد در این بخش تورم شتاب گرفته است. تورم ماهانه برای گروه عمده خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات ۰.۵ درصد و برای گروه عمده کالاهای غیرخوراکی و خدمات ۳.۳ درصد محاسبه شده است. در این میان، نرخ تورم ماهانه برای خانوارهای شهری ۲.۴ درصد و برای خانواده‌های روستانشین ۲ درصد اعلام شده است. ضمن اینکه، خوراکی‌ها نسبت به شهریور هم شتاب افزایش کمتری داشتند، به‌نحوی‌که یک درصد از تورم ماهانه خوراکی‌ها در ماه مهر نسبت به تابستان کاسته شده، هرچند تورم خوراکی‌ها در روستاها یک درصد و در شهرها ۰.۳ درصد برآورد شده است. همان اندازه که از میزان تورم ماهانه خوراکی‌ها کاسته شده، به تورم کالاهای غیرخوراکی و خدمات افزوده شده، به‌گونه‌ای که تورم آن از ۲.۳ درصد به ۳.۳ درصد افزایش یافته است. برای خانواده‌های شهری تورم این گروه از کالاها را ۳.۴ درصد و برای روستاییان، ۲.۹ درصد برآورد کرده‌اند.مهم‌ترین شاخصی که در گزارش‌های تورمی به آن اشاره می‌شود، نرخ تورم سالانه است. منظور از نرخ تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص نرخ در یک سال منتهی به ماه موردبحث، در مقایسه با مدت زمان مشابه منتهی به ماه مشابه در سال گذشته است. در مهر امسال، نرخ تورم سالانه برای مصرف‌کنندگان به ۴۵.۵ درصد رسید که نسبت به شهریور ۰.۶ درصد کاهش یافته،اما همچنان نرخ آن با کاهش تورمی که مدنظر مسئولان بوده و برمبنای آن، امسال نام‌گذاری شده است، فاصله دارد.
نرخ تورم ۱۴۰۲ کمتر از ۴۰ درصد نمی‌شود
با تغییراتی که مرکز آمار ایران از ابتدای امسال انجام داد و سال پایه را به ۱۴۰۰ تغییر داد، دیگر آمارهای مربوط به تورم ماهانه پیش از اعمال این اصلاحات را اعلام نکردند. با این همه، بررسی عملکرد دولت از آبان ۱۴۰۰ تاکنون نشان می‌دهد که هرچند 2 ماه پس از آغاز به کار رئیسی و همکارانش در کابینه، وعده تک‌رقمی شدن تورم داده می‌شد،اما در عمل به‌نظر می‌رسد کار دشوارتر از انتظارات بود و به‌همین‌دلیل، حتی نرخ تورم نسبت به گذشته بیشتر شده و حالا به‌نظر می‌رسد به‌جای وعده‌های خلق‌الساعه، دولتمردان قصد اجرای اقداماتی را دارند که به‌تدریج از شدت تورم بکاهد. نکته تعیین‌کننده آن است که در ۴۸ ماه گذشته، هرگز تورم ماهانه کمتر از ۱.۶ درصد نشده است،اما یک‌بار 2رقمی هم شد. آن نیز در خرداد پارسال بود که با حذف ارز ترجیحی ۴هزار و۲۰۰ تومانی، تورم کشور شدتی بی‌سابقه پیدا کرد. باید توجه کرد که اگر برای ۱۲ماهه متوالی، تورم ماهانه ۱۰درصد باشد، در پایان آن سال، احتمالا تورم سالانه ۱۵۰درصد خواهد بود.
کاهش فشار تورم بر دهک‌های اول تا سوم
باوجود اینکه نرخ تورم سالانه ایران به‌طورمیانگین، معادل ۴۵.۵ درصد محاسبه شده، باید تصریح کرد که میان استان‌های مختلف نرخ تورم نوسان داشته و این امر تا جایی بوده که تورم استانی بین ۴۰.۷ درصد تا ۵۶.۵ درصد در نوسان بوده است. کمترین تورم تجربه‌شده را تهران، بوشهر و خوزستان با نرخ ۴۰.۷ درصد، ۴۱.۹ درصد و ۴۲.۶ درصد اعلام‌شده و در طرف دیگر هم، یزد، چهارمحال و بختیاری و کردستان نیز به‌ترتیب ۵۶.۵، ۵۳.۱ و ۵۱.۹ درصد تورم سالانه را از سر گذراندند که از این بعد، گران‌ترین استان‌های کشور محسوب می‌شوند.همچنین، شدت تورمی که هرکدام از دهک‌های کشور هم تجربه کرده‌اند، در نوسان بوده است. همان‌طوری که عنوان شد، از خرداد به این طرف و با خروج شوک حذف ارز ترجیحی، از شدت تورم خوراکی‌ها به‌طورمحسوسی کاسته شد. این امر منجر به این شد که تورم نقطه به نقطه از حدود ۵۵ درصد، پس از 2 ماه، به ۳۹ درصد رسید.
پرواضح است که با کاهش نرخ تورم خوراکی‌ها، چون خانوارهای فقیر و فرودست بخش مهمی از درآمدهای خود را صرف خوراکی‌ها و مسکن می‌کنند، تورمی کمتر از دهک‌های ثروتمند داشته باشند. به‌همین‌دلیل، مرکز آمار معتقد است که فقیرترین اقشار کشور که در دهک اول قرار دارند، در مهر امسال، تورمی ۳۳.۲ درصدی را تجربه کردند که این نرخ برای دهک دهم به بیش از ۴۲ درصد می‌رسد. در حالی که تورم نقطه‌ای شهریور را ۳۹.۲ درصد محاسبه کرده‌اند.
شاخص‌های 3 سال اخیر رکورد ناکامی‌های دهه ۹۰ را می‌شکنند؟
چنانچه از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی درباره بررسی عملکرد کشور در دهه‌های مختلف سوال شود، بدون تردید همه آنها، دهه ۹۰ را دهه‌ای ضعیف و ناامیدکننده برای اقتصاد کشور می‌دانند. در این دهه، باوجود مذاکرات فشرده و متعدد، جز 3 سال آن، اقتصاد ایران در تمام سال‌ها زیر فشار سخت‌ترین تحریم‌ها بود؛ تحریم‌هایی که بیش از هر چیز تلاش خود را بر کاهش درآمدهای کشور از طریق ممنوعیت فروش نفت و مانع‌گذاری در راه بازگشت درآمدهای حاصل از آن قرار داده بودند. بدون تردید باید گفت، چنین رویکردی دستاوردهای فراوانی برای دولت‌های مخالف جمهوری اسلامی داشت. با کاهش درآمدهای دولت، کسری بودجه، سال به سال افزایش پیدا کرد و از آنجایی که اصلاحات ساختاری لازم انجام نگرفته، مشکلات هر دم بر یکدیگر انباشت شده و فشار بیشتری را بر معیشت مردم وارد کردند.
در دهه ۹۰، سال‌های زیادی کشور دچار تورم بالا بود و میانگین نیم قرن گذشته تورم سالانه ایران که ۲۰ درصد محاسبه شده، برای چندین سال رد شد و حتی نرخ تورم به 2برابر و بیشتر این رقم هم رسید. روند موردبحث پس از سال ۱۴۰۰ هم ادامه پیدا کرده و جالب اینکه، از ابتدای آن سال تاکنون، هرگز نرخ تورم به کمتر از ۴۰ درصد نرسیده است. باید یادآور شد که تورم تا پیش از ۱۴۰۰، در طول دهه ۹۰ نیز هرگز از مرز ۴۰ درصدی عبور نکرده بود. بررسی سال‌های مختلف اقتصاد ایران نشان می‌دهد گذر از کانال ۴۰ درصدی برای اقتصاد پرنوسان و دچار بیماری تورم ایران هم اتفاقی ویژه است که در 3 سال گذشته، همواره رخ داده است.
پیش‌تر ناصر همتی، رئیس اسبق بانک مرکزی و رقیب ابراهیم رئیسی در انتخابات سیزدهم ریاست‌جمهوری ادعا کرده بود که اگر تورم ماهانه از شهریور تا اسفند 2 درصد باشد، تورم سالانه ۳۹.۶ درصد خواهد شد. رقمی که به هر حال از تورم 2 سال ۹۹ و ۱۴۰۰ که او سکاندار سیاست‌گذاری پولی کشور بود، بیشتر خواهد شد. باتوجه به اینکه تورم ماهانه در مهر، ۰.۳ درصد هم بیشتر از 2 درصد است، می‌توان انتظار داشت که تورم سالانه در پایان ۱۴۰۲ بیش از ۴۰ درصد خواهد شد.تورم نقطه به نقطه، نخستین شاخصی است که هر افزایش یا کاهش تورم ماهانه‌ای بر آن تاثیری بسزا و فوری دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از ابتدای تابستان امسال، این شاخص به‌دلیل کاهش شوک حذف ارز ترجیحی کاهشی چشمگیر داشته،اما به‌نظر نمی‌رسد که امکان کاهش آن به کمتر از ۳۵ درصد، حداقل تا پایان امسال وجود داشته باشد، هرچند نرخ رشد نقدینگی در کشور به حدود ۲۶ درصد رسیده است،اما بالا بودن نرخ کسری بودجه سبب می‌شود که چندان نتوان به کاهش پایدار و مستمر تورم نقطه‌ای و سالانه امیدوار بود.گسترش فقر در طول دهه ۹۰ موجب شده است که سهم و اهمیت برخی گروه‌های کالایی در سبد اقشار فقیر بزرگ‌تر و مهم‌تر شوند. به‌طورمثال، در دهک اول جمعیتی که فرودست‌ترین اقشار کشور را در خود جای داده، ۴۲.۳۶ از کل هزینه‌ها در بخش خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات است. سهم مسکن در هزینه این دهک جمعیتی به ۳۹.۳۸ می‌رسد. این امر نشان می‌دهد که در دهک اول جامعه، حدود ۸۲ درصد کل هزینه‌ها برای خوراکی‌ها و سرپناه صرف می‌شوند. حال آنکه سهم این دو در سبد خرید خانوارهای دهک دهم جامعه که ثروتمندترین اقشار جامعه را در بر می‌گیرند، به زحمت بیش از ۵۰ درصد خواهد شد. این امر نشان می‌دهد که طبقات پایین درآمدی کشور بیش از پیش، درگیر تامین نیازهای حداقلی زندگی خود هستند. این امر موجب شده که هزینه هتل و رستوران، تفریح و فرهنگ و آموزش در سبد این اقشار کمتر از یک درصد باشد؛ حال آنکه در دهک دهم جامعه ۱.۵ درصد سبد خانوار صرف هزینه‌های آموزشی می‌شود. از یک‌طرف، درآمدهای خانوار دهک دهم چندین برابر دهک اول است و از سوی دیگر، فرزندان این دهک ۱.۵ درصد از هزینه‌های ماهانه خانوار خود را صرف آموزش می‌کنند که در دهک اول تنها ۰.۱۵ هزینه‌های خانوار می‌شود.
