طرح «تاسیس سازمان مکران» با تأسی از ماده ۶۸ قانون احکام دائمی توسعه کشور نیز می‌تواند پاسخگوی خلأهای مدیریتی و حرکت مستمر در پیشرفت منطقه مکران باشد که برای اجرایی شدن نیازمند تاسیس سازمانی برای تعمیق جریان سرمایه‌گذاری و تبدیل این منطقه به هاب تجاری و صنعتی رهنمون است.

مروری اجمالی بر جریان پیشرفت و توسعه در همین محیط پیرامونی خلیج‌فارس، به روشنی نشان می‌دهد که تمرکز اصلی دولتمردان حاشیه جنوبی خلیج‌فارس بر سرمایه‌گذاری در حوزه بندری و تجاری است. شکل‌گیری بنادر موفق صحار در عمان، جبل علی و فجیره در امارات متحده عربی که میزبان شرکت‌های فناورانه جهانی است و در حوزه پنل‌های خورشیدی برای تولید برق، تجارت کشتی به کشتی ( Ship to Shi ) بانکرینگ و حوزه تکنولوژی کشاورزی ( agri-tech ) سرمایه‌گذاری‌های جدی صورت داده‌اند، درهمین راستا قابل تحلیل است.

سران این کشورها با آگاهی از ظرفیت‌های دریایی و تجاری، نقطه ثقل برنامه‌های اقتصادی‌شان را روی توسعه مناطق آزاد با بهره‌گیری از سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی گذاشته‌اند. براساس آخرین گزارش‌ها میزان سرمایه‌گذاری در بندر صحار عمان، رقمی بالغ بر ۲۷ میلیارد دلار بوده است. در نظر داشته باشیم که یک بندر چه حجمی از سرمایه‌گذاری و تکنولوژی روز جهانی را به خود جذب کرده است.مقامات عمان با اعطای مشوق‌ها و تسهیلات ویژه نظیر امکان مالکیت به شرکت‌های خارجی، عمان را به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاران و کارآفرینان بین‌المللی تبدیل کرده‌اند. سال ۱۳۹۷ علیرضا جلال‌زایی، مدیر کل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان از نهایی شدن پیشنهاد اعلام خواهرخواندگی بندر صحار عمان و بندر چابهار ایران در آینده نزدیک خبر داد. موضوعی که هنوز از اعلام آن خبری نیست و بندر صحار با سرمایه‌گذاری عمان گوی سبقت را از چابهار در توسعه ربوده است. توجه به ظرفیت برخورداری از سواحل طولانی و دسترسی به دریای آزاد و از همه مهم‌تر موقعیت سوق‌الجیشی کشور در ارتباط‌‌دهی شمال به جنوب و شرق به غرب، چه‌بسا پیشگامی حوزه جذب سرمایه‌گذاری و توسعه مناطق آزاد با جمهوری اسلامی ایران باشد.

در این راستا، یکی از مناطق راهبردی که کمتر طی دهه‌های گذشته محل توجه دولتمردان بوده و اتفاقا حامل ظرفیت‌های بزرگ اقتصاد دریامحور و تجارت، منطقه مکران است که با داشتن حدود ۱۰۰۰ کیلومتر سواحل زیبا و کم‌نظیر، مستعد سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی است. علاقه‌مندی‌های دو قدرت نوظهور اقتصاد جهانی، یعنی هند و چین، به منطقه مکران و بندر چابهار بر هیچ‌کس پوشیده نیست؛ این موضوع به‌ویژه برای هندی‌ها واجد اهمیت اساسی است.

مسیر کریدوری چابهار به آسیای مرکزی

مسیر کریدوری چابهار به افغانستان و آسیای مرکزی و در فازهای بعدی به قفقاز تا سن پترزبورگ روسیه، برای دهلی‌نو بسیار راهبردی و تعیین‌کننده است.کل مسیر بندر بمبئی به سن پترزبورگ روسیه، مسافتی در حدود ۷هزار و ۲۰۰ کیلومتر است که در این میان قرار گرفتن بندر چابهار در کریدور شمال - جنوب موسوم به ( NSTC ) باعث می‌شود مسیر کنونی که از بندرعباس است، بیش از ۶۰۰ کیلومتر کاسته شود. برای همین است که هندی‌ها با هدف دسترسی به بازار افغانستان و آسیای مرکزی و قفقاز علاقه‌مندی اساسی به توسعه پایانه‌های بندر شهید بهشتی و شهید کلانتری و همچنین تکمیل راه‌آهن چابهار به زاهدان دارند.

علاقه «نارندا مودی» به چابهار

علاقه‌مندی شخص «نارندا مودی» نخست‌وزیر هند به چابهار بر همگان مکشوف است و اساسا اصطلاح مسیر طلایی برای چابهار، به اذعان بسیاری از سوی مودی است. متاثر از همین فضا و موقعیت راهبردی چابهار، نخست‌وزیر هند در می‌۲۰۱۶ به نخستین نخست‌وزیر هند تبدیل شد که بعد از ۱۵ سال به ایران سفر کرد. در این سفر توافق سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری به‌صورت سه‌جانبه میان ایران، افغانستان و هند امضا شد.

ظرفیت‌های تجاری مکران

در کنار ظرفیت‌های تجاری منطقه مکران با محوریت بنادر چابهار، کنارک و جاسک می‌توان به امکان اسکان جمعیتی این منطقه، موقعیت توریستی، کشاورزی و تولیدات صنعت دریایی توجه داشت که فعال‌شدن هر کدام از این ظرفیت‌ها آورده و عایدی بزرگی نصیب اقتصاد کشور می‌کند. در یک مورد، پیش‌بینی کارشناسان اقتصادی درباره ظرفیت ترانزیتی بندر چابهار بر این است که با عملیاتی‌شدن کریدور شمال - جنوب کشور، بیش از ۲۰ میلیارد دلار درآمد پایدار نصیب اقتصاد کشور می‌شود. بازاریابی بین‌المللی مزیت دیگر بندر چابهار است؛ درست در ایامی که هر روزه رژیم بعثی صدام جزیره خارک را بمباران هوایی می‌کرد و شریان تجارت نفتی کشور را هدف قرار می‌داد، در همان ایام هم فروش نفت از بندر چابهار موردتوجه قرار گرفت. امروز این مسئله چه‌بسا اهمیت افزون‌تری با توجه به نزدیکی و موقعیت این بندر به هند برای تجارت نفتی دارد.

مکانیسم فعال‌سازی ظرفیت‌ها

پرسش اصلی اینجاست که مکانیسم فعال‌سازی این ظرفیت‌ها کجاست و باید چه گام‌های عملیاتی در این مسیر مطمئن برداشت؟ طبیعی ا‌ست که با روند مدیریت فعلی و تعدد دستگاه‌های اجرایی، امکان ایجاد جهش‌های صادراتی و صنعتی در این منطقه مقدور نیست؛ بنابراین، نیازمند طرحی نو با مدیریت هوشمند، یکپارچه و مقررات‌زدایی در جذب سرمایه هستیم.

سخن پایانی

لایحه اساسنامه سازمان توسعه سواحل مکران ۱۷ خرداد امسال در هیات دولت تصویب و۱۱تیر با امضای ابراهیم رئیسی راهی مجلس شد. این لایحه شامل یک مقدمه توجیهی و ۳۰ ماده است و در صورت تصویب در نهاد قانون‌گذار، سازمان توسعه سواحل مکران برای پیشرفت و توسعه در این منطقه ایجاد می‌شود. بر اساس این لایحه، سازمان توسعه سواحل مکران با سرمایه ۱۰ میلیارد تومانی تشکیل خواهد شد که قرار است کل سرمایه آن به‌صورت نقدی توسط دولت تامین شود. منطقه مکران در سیاست‌های کلان برنامه‌های توسعه به ویژه برنامه هفتم و ابلاغیه اقتصاد مقاومتی مورد توجه بوده که ظرفیت‌های عظیم جغرافیایی و اقتصاد دریا و گسترش درآمدهای غیرنفتی مبتنی بر مدل گردشگری اسلامی از مولفه‌های اساسی آن است و توسعه این منطقه به عنوان محور ترانزیتی توسعه جنوب شرق نقش بسیار موثری در توسعه تجارت آزاد جمهوری اسلامی ایران و تحول اقتصاد محلی و ملی دارد.