علاوه بر آن، ساختاری ارائه می‌کند که از طریق آن، اهداف شرکت، ابزار دستیابی به آن و شیوه‌های نظارت بر عملکرد شرکت تعیین می‌شود. چند وقتی است که با الزام سازمان بورس و اوراق بهادار مباحث مرتبط با حاکمیت شرکتی در ایران، به‌ویژه شرکت‌های بورسی داغ شده و رئیس سازمان بورس نیز از پیاده‌سازی اصول حاکمیت شرکتی با هدف حفظ منافع سهامداران خبر داده است.

برقراری تعادل بین منافع ذی‌نفعان بازار

صمت رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در همایش چشم‌انداز حاکمیت شرکتی، الزامات و چالش‌ها گفت: باتوجه به فضای بازار سرمایه و گسترش جامعه سهامداری به ۶۰ میلیون نفر، فعالیت هزار نهاد مالی و... اجرای حاکمیت شرکتی گریزناپذیر است و بدون اجرای آن نمی‌توانیم بازار سالمی داشته باشیم. به گزارش سازمان بورس، مجید عشقی ضمن بیان این مطلب افزود: یکی از بحث‌های جدی ما در سال‌های اخیر، برقراری تعادل بین منافع ذی‌نفعان بازار سرمایه بوده است. حاکمیت شرکتی یکی از دغدغه‌های جدی ما است که هم برای ناشران و هم نهادهای مالی معنا دارد. این بحث سالیان سال مغفول مانده بود. وی اضافه کرد: بیش از ۵۰ سال است که دنیا در این زمینه کارکرد دارد و این موضوع تغییرات بسیاری کرده است. پس از بحران مالی ۲۰۰۸، حاکمیت شرکتی بسیار جدی گرفته شد و معنای دیگری پیدا کرد. عشقی ادامه داد: مقررات حاکمیت شرکتی در کشور ما وضع شده، اما نیازمند فعالیت بیشتر سازمان و نهادهای مالی در این زمینه هستیم. رئیس سازمان بورس ابراز کرد: امیدوارم بتوانیم مقوله حاکمیت شرکتی را به‌طور کامل اجرا کنیم. اگر حاکمیت شرکتی به‌درستی پیاده شود، تعادل بین منافع ذی‌نفعان برقرار خواهد شد. حاکمیت شرکتی از منافع سرمایه‌گذاران حمایت خواهد کرد. وی تصریح کرد: حاکمیت شرکتی سلامت بازار و پایداری شرکت‌ها را افزایش خواهد داد.همچنین کاهش ریسک را به‌دنبال دارد و مسئولیت‌پذیری شرکت در محیط اجتماعی را افزایش و هزینه‌های مالی را کاهش می‌دهد.

اصلاح و اجرای دستورالعمل بعد از ۵ سال

عشقی با اشاره به اینکه سازمان بورس سال گذشته به مقوله اصلاح دستورالعمل حاکمیت شرکتی پرداخت، گفت: ۴، ۵ سال از تصویب این دستورالعمل می‌گذشت، اما امکان اجرای آن وجود نداشت؛ از این رو با اصلاح چالش‌های مربوطه، آن را به مرحله اجرا رساندیم. عشقی افزود: البته به اجرا رساندن این دستورالعمل به‌تنهایی کفایت نمی‌کند و باید سلسله آموزش‌هایی را در این زمینه داشته باشیم. وی اضافه کرد: بعضا در کمیته تخلفات و پرونده‌هایی که بررسی می‌شود با پدیده‌های جالبی همچون اظهار بی‌اطلاعی اعضای غیرموظف هیات‌مدیره ناشران نسبت به یک تصمیم مواجه می‌شویم که در برخی موارد این مسئله ایجاد چالش می‌کند. رئیس سازمان بورس تاکید کرد: باید توجه داشت تصمیمات در هیات‌مدیره ناشران به تمامی اعضا مربوط می‌شود؛ بنابراین باید در دوره‌های آموزشی مطرح و الزامات دستورالعمل حاکمیت شرکتی همچون قانون تجارت، دستورالعمل‌های افشا و پذیرش و سایر مفادی که ملزم به رعایت آن هستند، گوشزد شود. رئیس سازمان بورس در این همایش عنوان کرد: باید دستورالعمل حاکمیت شرکتی گسترش پیدا کند. اکنون به فکر تبدیل آن به قانون هستیم تا به این واسطه ضمانت اجرایی آن افزایش پیدا کند. وی خاطرنشان کرد: بنا داریم این مسئله را در مجلس مطرح کنیم و مفاد آن از پشتوانه قانونی بیشتری برخوردار شود. رئیس سازمان بورس تصریح کرد: باتوجه به فضای بازار سرمایه و گسترش جامعه سهامداری به ۶۰ میلیون نفر، فعالیت هزار نهاد مالی و… اجرای حاکمیت شرکتی گریزناپذیر است و بدون اجرای آن نمی‌توانیم بازار سالمی داشته باشیم. عشقی گفت: به‌دنبال تصویب میانجی هستیم که میزان اجرای حاکمیت شرکتی، سنجیده و رتبه‌بندی اعلام شود تا سهامداران از این میزان مطلع شوند. رئیس سازمان بورس همچنین اذعان کرد: بسیاری از مشکلات بازار سرمایه که از بیرون بازار به ما تحمیل می‌شود، به عدم رعایت حاکمیت شرکتی بازمی‌گردد.

تلاش مجلس برای انجام اصلاحات در حاکمیت شرکتی

صمتعضو ناظر مجلس در شورای‌عالی بورس اظهار کرد: در قانون بازار سرمایه به احکام مختلف مربوط به این بازار پرداخته شده و به‌نظر می‌رسد از جامعیت خوبی برخوردار است؛ با این حال در کمیسیون اقتصادی مجلس تلاش داریم که اصلاحات ساختاری مطلوب، به‌خصوص در حوزه حاکمیت شرکتی داشته باشیم.

مجتبی توانگر ادامه داد: بازار سرمایه یکی از بازارهای مهم هر کشوری در دنیا است و باتوجه به حضور گسترده اشخاص حقیقی و حقوقی در این بازار، بحث حاکمیت شرکتی و حکمرانی در آن همواره از دغدغه دولتمردان است. در دنیا این مسئله را ‌طوری تنظیم کرده‌اند که کارآیی، عدالت، شفافیت و سهولت در تامین مالی به‌‌وجود بیاید. وی اضافه کرد: مقام قانون‌گذار در قانون بازار اوراق بهادار ایران ناظر بر حکمرانی مطلوب در بازار سرمایه بوده و در احکام متعددی سعی در دستیابی به این اهم داشته؛ با این حال حکمرانی بازار سرمایه با چالش‌هایی مواجه است.

انتقال تجربه جهانی به ناشران

به‌گفته محمدامین قهرمانی، معاون ناشران و اعضای شرکت بورس اوراق بهادار تهران، سازمان بورس در همایش حاکمیت شرکتی به‌دنبال انتقال تجربه جهانی به ناشران است. به گزارش فردای اقتصاد، معاون ناشران و اعضای شرکت بورس اوراق بهادار تهران با اشاره به برگزاری همایش حاکمیت شرکتی عنوان کرد: پیرو اصلاحاتی که دستورالعمل حاکمیت شرکتی در اواخر سال گذشته داشت، این مهم با جدیت و الزامات بیشتری پیگیری شد.

صمتوی گفت: حاکمیت شرکتی مجموعه‌ای از رویه‌ها و فرآیندهایی است که هدایت و راهبری شرکت را به‌دنبال دارد. در واقع این مقوله به‌دنبال این است که روابط موجود بین مدیران، هیات‌مدیره و سهامداران و سایر ذی‌نفعان، تنظیم شود. معاون ناشران و اعضای شرکت بورس اوراق بهادار تهران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه در اقتصاد خصولتی آیا همایش بورس نتیجه‌بخش خواهد بود، گفت: به‌دنبال شکل‌دهی ادبیات موضوعی و گفتمان هستیم. از امسال رتبه‌بندی ناشران شروع خواهد شد و به عموم مردم نیز اعلام می‌شود. ضمن اینکه در دستورالعمل حاکمیت شرکتی سیاست‌های تنبیهی و انضباطی برای هیات مدیره، ناشران نیز دیده شده است.

حاکمیت شرکتی بورس چیست؟

حاکمیت شرکتی مجموعه‌ای از قواعد و سازکارهای قانونی و مالی است که اجرای آن ضمن هدایت و کنترل شرکت‌ها و روابط بین سهامداران، موجب اثربخشی، کارآیی، رشد پایدار و ثبات مالی شرکت می‌شود. براساس ماده ۳۱ دستورالعمل جدید حاکمیت شرکتی، به‌منظور حفظ حقوق سهامداران، سود سهامداران عمده و کنترلی نباید پیش از سایر سهامداران پرداخت شود. همچنین طبق ماده ۷ این آیین‌نامه، هیات مدیره شرکت‌ها ‌باید ضمن استفاده از گزارش کارشناس رسمی منتخب مراجع ذی‌صلاح قانونی در معاملات بااهمیت، جزییات معاملات را نیز افشا کنند.

بر همین اساس سازمان بورس برای حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران، پیشگیری از وقوع تخلفات و ساماندهی و توسعه بازار شفاف و منصفانه اوراق بهادار و طبق بندهای ۲، ۸، ۱۱ و ۱۸ ماده ۷ قانون بازار اوراق بهادار، دستورالعمل حاکمیت شرکتی ناشران ثبت‌شده نزد سازمان بورس را که در ۶ فصل، ۴۳ ماده و ۲۸ تبصره در مهر ۱۴۰۱ به تصویب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسیده بود، دی همان سال به کلیه ناشران و موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار ابلاغ کرد. به‌واسطه این دستورالعمل جدید سود دریافتی سهامداران کنترل و به‌موقع و درست پرداخت می‌شود؛ یعنی سود سهامداران عمده پیش از سود سایر سهامداران واریز نخواهد شد.

سخن پایانی

بسیاری از کارشناسان و فعالان حقوقی بازار سرمایه معتقدند در دستورالعمل قبلی، برخی موارد غیرواقع‌بینانه تنظیم شده بود و امکان اجرای برخی از بندهای آن به‌علت شرایط خاص حاکم بر بسیاری از شرکت‌ها و عدم پیش‌بینی در لایحه اصلاحی قانون تجارت نبود. در این زمینه می‌توان به تعداد اعضای مستقل هیات مدیره که نباید کمتر از ۲۰ درصد تعداد کل آن باشد، اشاره کرد.

موضوعاتی از جمله تشکیل کمیته‌های تخصصی و بررسی معاملات با اشخاص وابسته که در دستورالعمل جدید حاکمیتی بر آن تاکید شده، می‌تواند مانع تضییع حقوق سهامداران، به‌ویژه سهامداران اقلیت شود. سازمان بورس اوراق بهادار به‌عنوان نهاد ناظر بر بازار سرمایه، مکلف است اجرای دقیق دستورالعمل را توسط اشخاص تحت نظارت خود رصد و با هرگونه نقض اصول حاکمیت شرکتی و تخلف شرکت‌ها، قاطعانه و با فوریت و بدون هرگونه تسامح و اغماضی برخورد و رسیدگی کند.