رشد ۹۵ درصدی نقدینگی در ۲ سال
آخرین گزارش نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی نشان می‌دهد نقدینگی در یک سال گذشته بیش از ۴۱ درصد رشد کرده، این در حالی است که نرخ رشد پایه پولی هم بیشتر از ۳۷ درصد بوده است. ضمن اینکه در ۲ سال گذشته یعنی از آذر سال ۹۸ تا آذر سال ۱۴۰۰ نقدینگی کشور ۹۵ درصد رشد کرده است. در همین مدت حجم پول در اقتصاد هم رشد چشمگیری داشته، به‌نحوی که پول موجود در اقتصاد نسبت به آذر سال ۹۸ رشدی ۲.۵ برابری را تجربه کرده است.
به گزارش بنا بر گزارش بانک مرکزی مجموع نقدینگی موجود در اقتصاد کشور تا پایان پاییز امسال به ۴۴۲۶ هزار و ۹۹۰ میلیارد تومان رسیده است. این مهم از افزایش ۴۱.۴ درصد نقدینگی در یک سال گذشته خبر می‌دهد.
در گزارش آبان نقدینگی در مدت یک سال رشدی ۴۲ درصدی داشت که بر این اساس می‌توان ادعا کرد ۰.۶ درصد از نرخ رشد نقدینگی کاسته شده، این در حالی است که در پایان سال گذشته مجموع نقدینگی موجود در کشور ۳۴۷۶ هزار میلیارد تومان بوده و این رقم برای آذر سال گذشته ۳۱۳۰ هزار میلیارد تومان گزارش شده است. در حدفاصل آذر ۹۸ تا آذر ۹۹ نقدینگی رشدی ۳۸.۴ درصدی داشته است. در آذر سال ۹۸ مجموع نقدینگی کشور ۲۲۶۲ هزار میلیارد تومان که این امر نشان می‌دهد در ۲ سال گذشته ۹۵ درصد بر مجموع نقدینگی کشور افزوده شده است.
رشد ۲.۵ برابری پول در ۲ سال
سهم پول از کل نقدینگی موجود ۸۷۷ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان است؛ به‌عبارت دیگر از مجموع نقدینگی موجود، تنها ۱۹.۸ درصد آن را پول تشکیل می‌دهد. از ۸۷۷ هزار میلیارد تومان پول، ۷۳ هزار و ۸۸۰ میلیارد تومان آن را اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و مابقی را سپرده‌های دیداری تشکیل می‌دهد. به این ترتیب پول نقد در دست مردم تنها ۱.۷ درصد کل نقدینگی کشور را تشکیل می‌دهد. لازم به ذکر است پول نسبت به آذر سال گذشته رشدی ۴۲.۳ درصدی داشته است. این رشد بیشتر ناشی از افزایش سپرده‌های دیداری بوده که نسبت به آذر پارسال ۴۵.۴ درصد افزایش پیدا کرده است. میزان پول نسبت به آذر ۲ سال گذشته ۲.۵ برابر رشد کرده است. از آنجایی که قدرت نقدشوندگی پول از همه دارایی‌هایی موجود در اقتصاد و اشکال دیگر نقدینگی بیشتر است، این رشد اثرات تورمی به‌مراتب بیشتری از دیگر اشکال نقدینگی بر جای خواهد گذاشت. بیشترین افزایش پول در حد فاصل آذر ۹۸ با آذر ۹۹ رخ داد که براساس محاسبات نهاد سیاست‌گذار پولی کشور این افزایش حدود ۷۰ درصد بوده است.
افزایش شبه‌پول با رشد سپرده‌های کوتاه‌مدت
در بررسی شبه‌پول هم نمی‌توان از رشد چشمگیر آن در سال‌های گذشته چشم‌پوشی کرد. شبه‌پول نزدیک‌ترین جانشین برای پول است، اما چون خاصیت نقدشوندگی آن کمتر از پول است، اثر تورمی آن در کوتاه‌مدت کمتر است. به مجموعه سپرده‌های بانکی غیردیداری (سپرده‌هایی که با خواست صاحب سپرده به‌سرعت تبدیل به پول می‌شوند مانند چک) قرض‌الحسنه یا سپرده‌های مدت‌دار گفته می‌شود.
شبه‌پول ۸۰.۲ درصد نقدینگی کشور را در پایان پاییز امسال تشکیل می‌دهد. مجموع شبه‌پول در آذر ۱۴۰۰ با افزایش ۴۱.۲ درصدی نسبت به زمان مشابه سال گذشته به ۳۵۴۹ هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم نسبت به میزان شبه‌پول در آذر ۹۸ رشدی ۸۶ درصدی را تجربه کرده است. نرخ رشد شبه‌پول در بازه زمانی آذر ۹۸ تا آذر سال گذشته ۳۲.۲ درصد بوده و در یک سال اخیر حدود ۱۰ درصد رشد کرده و به ۴۱.۲ درصد رسیده است.
در میان اشکال گوناگون شبه‌پول بیشترین سهم را سپرده‌های کوتاه‌مدت با ۲۸.۹ درصد کل شبه‌پول از آن خود کرده است. پس از آن سپرده‌های یکساله سهمی ۲۳.۴ درصدی دارند و سپرده‌های دوساله نیز ۱۹.۲ درصد کل شبه‌پول موجود در اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهند.
تداوم رشد بدهی دولت به بانک‌ها
در ۲ سال گذشته بر میزان بدهی دولت به شبکه بانکی هم به‌نحو چشمگیری اضافه شده است. در حالی که در آذر ۹۸ کل بدهی دولت به نظام بانکی به ۳۸۷ هزار و ۸۶۰ میلیارد تومان می‌رسید، در پایان پاییز امسال این رقم به ۶۳۵ هزار و۵۳۰ میلیارد تومان رسیده است. این رقم نسبت به میزان بدهی دولت به بانک‌ها در آذر سال ۹۹ بیش از ۲۰ درصد افزایش یافته است.
در آذر سال گذشته کل بدهی دولت به نظام بانکی را ۵۲۶ هزار و ۴۸۰ میلیارد تومان برآورد کرده بودند که این نیز از افزایش ۳۵.۷ درصدی بدهی‌های دولت در طول یک سال خبر می‌دهد. گرچه از کل بدهی بخش دولتی به نظام بانکی ۵۷۳ هزار و ۷۲۰ میلیارد تومان آن به بدهی خود دولت مربوط است و شرکت‌ها و موسسات دولتی تنها ۶۱ میلیارد تومان بدهی دارند، اما سرعت رشد بدهی موسسات دولتی به‌ویژه در فاصله آذر ۹۸ تا آذر ۹۹ رشدی چشمگیر و بیش از ۶۶ درصدی داشته است.
رشد ۳۷ درصدی پول پرقدرت
در ادبیات اقتصادی، پایه پولی میزان دارایی‌ها یا بدهی‌های ترازنامه‌ای بانک مرکزی را نشان می‌دهد که به‌دلیل آنکه پس از چرخش در شبکه بانکی، چند برابر می‌شود و نقدینگی را تشکیل می‌دهد به پول پرقدرت هم معروف شده است. پایه پولی در واقع نشان‌دهنده رشد پول و شبه‌پول در طول یک مدت مشخص است. هر گونه افزایش در پایه پولی یا رشد پول پرقدرت منجر به افزایش چند برابری آن می‌شود.
از آذر ۹۹ تا آذر امسال پایه پولی رشدی ۳۷.۶ درصدی داشته و از ۴۰۷ هزار و ۵۴۰ میلیارد تومان به ۵۶۰ هزار و ۸۶۰ میلیارد تومان رسیده است.
ضریب فزاینده پولی نیز متغیر مهم دیگری است که در آمارهای پولی مورد توجه قرار می‌گیرد. این شاخص رابطه میان نقدینگی و پایه پولی را تبیین می‌کند. ضریب فزاینده بیانگر نسبت میزان نقدینگی به پایه پولی است که به زبان دیگر نشان‌دهنده میزان خلق پولی است که سیستم بانکی قادر است به ازای هر واحد پول بانک مرکزی ایجاد کند. مثلا اگر در کشور ضریب فزاینده را ۷ اعلام کنند به این معناست که بانک‌ها به ازای هر ۱۰۰ ریال جذب منابعی که انجام می‌دهند می‌توانند ۷۰۰ ریال تسهیلات ارائه دهند. البته نظریه ضریب فزاینده پولی گرچه در ۱۰۰ سال گذشته در نظام بانکی مطرح بوده اما پس از بحران سال ۲۰۰۸ میلادی با انتقاد فراوانی مواجه شد و توجه بسیاری را به نظریه قدیمی‌تر خلق اعتبار بانکی جلب کرده است.
سخن پایانی
آمارهای رسمی نشان می‌دهند در حالی که در زمستان سال گذشته از میزان ضریب فزاینده نقدینگی کاسته شده بود، در امسال دوباره بر آن افزوده شده است. محاسبات نشان می‌دهد ضریب فزاینده پولی در کشور ۷.۸۹۳ است؛ یعنی بانک‌ها به ازای هر ۱۰۰ ریال جذب منابع می‌توانند ۷۸۹ ریال به‌عنوان تسهیلات بپردازند. کمتر سابقه داشته که ضریب فزاینده پولی در اقتصاد ایران به حدود ۸ برسد.
