جریان سموم بی‌کیفیت در ساقه‌های برنج ایرانی
بازار برنج، یکی از ارکان اقتصادی و معیشتی استان‌های شمالیکشور است که همواره با چالش‌هایی مانند سموم بی‌کیفیت، واردات و نرخ روبه‌رو است. اما سیاست‌های حمایتی دولت، مانند قیمت‌گذاری تضمینی، همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
برنج‌کاران که سهم قابل‌توجهی از تامین نیاز داخلی را به خود اختصاص داده‌اند، از واردات برنج و نبود تضمین در بازار داخلی نگرانند، کنار این دغدغه‌ها، مدیران دولتی در تلاشند با اجرای سیاست‌های جدید، همچون اعلام نرخ تضمینی، ثباتی را در بازار برقرار کنند، اما سؤالات زیادی درباره نحوه اجرای این سیاست‌ها و تأمین مالی آنها مطرح است. در تازه‌ترین خبرها نیز خبر شناسایی سموم بی‌کیفیت در ساقه‌های برنج ایرانی مشکل‌ساز شده که در این گزارش به آن می‌پردازیم.
تولید در هر اقتصادی از ضروریات است. استقلال کشورها در تولید نهفته است و از این رو دولت‌ها تلاش دارند در کالاهای استراتژیک که بیشتر بار مصرفی را در اختیار دارند، خودکفا شوند. کشاورزی و امنیت غذایی یکی از حوزه‌های مهم برای تأمین امنیت ملی و استقلال کشورها محسوب می‌شود. در کنار تیراژ تولید، البته کیفیت محصولات که سلامت و بهداشت جامعه را نیز تضمین کند از اهمیت کمتری برخوردار نیست چرا که با افزایش زمینه بیماری، هزینه‌های بخش درمان بالا رفته و این امر خود تهدیدی برای پویایی یک جامعه و اقتصاد آن به شمار می‌رود. امروز شاید پویش سلامتی محصولات کشاورزی یکی از ضروریات بوده تا به کمک مروجان، کشاورزان نیز با آگاهی بیشتر به کشت محصولات پرداخته و دولت و نهادهای متولی اهتمام بیشتری روی این موضوع داشته باشند تا کمتر شاهد موضوعی چون برگشت محصولات از کشورهای مقصد باشیم.
ساماندهی بازار کالاهای اساسی
شکر، برنج و… در رسته کالاهای اساسی بوده که امسال تنش‌هایی در بازار آنها مطرح بوده و برای چند ماه بعد نیز در حوزه برخی دیگر از محصولات این مسئله قابل پیش‌بینی است. افزایش نرخ ارز تأمین شده برای واردات روغن خام و انواع دانه‌های روغنی، محدودیت‌های زمانی در واردات و… عواملی هستند که ساماندهی بازار کالاهای اساسی را تهدید می‌کند. برنج دومین محصول پرمصرف در کشور بوده که به طور روزانه یک وعده غذایی هر خانوار ایرانی برنج است. مصرف زیاد سبب شده تا در بازار شاهد انواع برنج ایرانی و خارجی باشیم. دهک‌های پایین‌تر مصرف روزانه خود را با محصولات ارزان نرخ تر خارجی تأمین می‌کنند و دهک‌های متوسط و بالاتر به دنبال انواع با کیفیت تر با نرخ بالاتر هستند. یک نکته دیگر در بحث مصرف برنج ایرانیان این است که در نیمه شمالی کشور خانوارها بیشتر به دنبال برنج داخلی و در نیمه جنوبی افراد بیشتر برنج خارجی را می‌پسندند. این موضوع ارتباطی با نرخ آنها ندارد.
تولید ۲.۶ میلیون تن برنج
علی طاهری، رئیس اتحادیه برنج فروش‌های بابل درباره وضعیت تولید امسال برنج در کشور به مهر گفت: بخش زیادی از تولید برنج امسال داخل در بخش پرمحصول مانند فجر، ندا و شیرودی بود. بخشی از تولید هم مربوط به هاشمی، محلی و دم سیاه است که تولید برنج هاشمی از سایر انواع برنج این دسته بیشتر بوده است.
وی افزود: برنج‌های پرمحصول وضعیت تولیدی خوبی داشت اما تولید برنج طارم نسبت به سال گذشته تا حدودی کاهشی بود. به عنوان مثال، اگر سال گذشته در هر هکتار ۵ تا ۶ تن شالی طارم تولید شد این عدد امسال ۴ تا ۴.۳ تن بود.
وی با بیان این که موضوع همه گیر و برای تمام کشاورزان اتفاق افتاده است، اظهار کرد: برنج پرمحصول تا ۹۵ درصد در گلستان تولید و ۷۰ تا ۷۵ درصد طارم در مازندران کشت می‌شود.
رئیس اتحادیه برنج‌فروش‌های بابل درباره تیراژ تولید عنوان کرد: بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی که به سامانه جامع انبارها وصل است و آمار وضعیت برنج در انبارها هر ماه در سامانه وزارتخانه اعلام و به‌روزرسانی می‌شود تولید امسال حدود ۲.۶ میلیون تن بود.
طاهری با بیان اینکه بی‌شک این میزان تولید کفاف بازار داخل را نمی‌کند، تصریح کرد: نیاز داخل به برنج به عنوان دومین محصول پرمصرف حدود ۳.۲ تا ۳.۳ میلیون تن است که با واردات حداکثر یک میلیون تن کل نیاز بازار پوشش داده می‌شود.
چرا برنج ایرانی سهمی در بازار جهانی ندارد
برنج ایرانی محصولی خوش‌بو و خوش‌طعم است که همچون خاویار ایرانی مشهور و معروف است. محصولات کم مصرف و با نرخ بالا می‌تواند درآمدزا برای کشور باشد. طاهری درباره وضعیت صادرات برنج گفت: مواد غذایی حساسیت بالایی دارند و آزمایش‌های سختگیرانه در قبال آنها انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه معمولاً برنج ما نمی‌تواند استانداردهای کشورهای مقصد را پاس کند و سموم آن بالاتر از مؤلفه‌های مورد نظر کشورهای اروپایی است، عنوان کرد: ما به لحاظ کشاورزی یک سری قواعد را رعایت نمی‌کنیم. در داخل هم برنج کشت اول خریدار بیشتری دارد زیرا با سرد شدن هوا آفات زیادی مزارع را تهدید می‌کند از این رو نیاز است تا از سموم و آفات کش بیشتری استفاده شود. به عنوان مثال، اگر برای کشت اول ۲۰ روز یک بار سمپاشی می‌شود برای کشت دوم این مدت زمان به ۷ روز می‌رسد. این دفعات بالا استفاده از سموم، پاسخگوی استاندارد اروپا نبوده و این نسبت حتی در مقایسه با برنج خارجی هم بالا است.
رئیس اتحادیه برنج فروش‌های بابل یادآور شد: دو سال قبل، دو بار محموله برنج به روسیه صادر شد و هر دو برگشت خورد.
طاهری اضافه کرد: روند صعودی آفات در فصل سرما حتی در تولید تأثیر گذاشته و اگر مثلاً در کشت اول در هر هکتار ۶ تن شالی برداشت می‌شود در کشت دوم به دلیل کرم ساقه‌خوار و… این رقم به ۳.۵ تن می‌رسد. ضمن این که هزینه تولید در کشت دوم بالاتر است از این رو کشاورز ریسک نمی‌کند و به دلیل تهدید آفات از سموم بیشتری استفاده می‌کند تا محصولش از بین نرود.
طاهری در پاسخ به این پرسش که چرا از سموم کم‌خطر تر و با کیفیت بالاتر استفاده نمی‌شود، گفت: نوع خارجی دوره تکرار کمتری دارد و سم کمتری نیز وارد ساقه‌های برنج می‌شود.
وی گفت: در کشت برنج و حفظ آن از آفات، تکرار سمپاشی مهم است که در ایران از استاندارد جهانی بالاتر است. اروپا از سال ۲۰۲۵ میلادی محصولات کشت شده با کود شیمیایی و دفع آفات را خریداری نمی‌کند و این کشورها امروز کود و سمومی تولید می‌کنند که قابل خوردن هستند.
ذائقه متفاوت نیمه‌شمالی و جنوبی کشور
برخی افراد به ظاهر برنج هنگام پخت اهمیت می‌دهند؛ از این رو ذائقه مردم استان‌های جنوبی بیشتر روی محصولات خارجی است. ضمن این که کاهش قدرت خرید مردم، خانوارها را به سمت بازار برنج خارجی هدایت کرده است.
طاهری درباره نرخ انواع برنج ایرانی گفت: هر کیلو گرم برنج ایرانی فجر ۶۸ تا ۷۰ هزار تومان، شیرودی ۶۰ تا ۶۲ هزار تومان و ندا ۵۶ تا ۵۸ هزار تومان است.
رئیس اتحادیه برنج فروش‌های بابل در پایان اظهار کرد: برنج فجر با طی کردن فرآیند تا بسته‌بندی، عرضه آن در هر کیلو گرم به ۹۸ هزار تومان می‌رسد و این مبلغ برای طارم ۱۱۵ هزار تومان خواهد بود.
سخن پایانی
دستمزد بالای کارگر، قیمت هنگفت سموم شیمیایی و همخوانی نداشتن قیمت تمام شده برنج، موجب شده است تا برنجکاری به قصه‌ای پرغصه تبدیل شود و حالا موضوع سموم بی‌کیفیت در ساقه‌های برنج ایرانی جریان تازه‌ای است که صادرات این محصول را با مشکل مواجه کرده است.
