بی‌سرانجامی درختان کاشته‌شده در مازندران معضلی بزرگ برای به نتیجه رسیدن اجرای طرح کاشت درخت در این خطه شمالی است، چراکه طبق بررسی تاریخی، مشکلاتی که در نگهداری سه سال اول نهال‌های کاشته‌شده وجود دارد، تا ۹۰ درصد این نهال‌ها از بین می‌روند. از آنجایی که کاشت و زراعت چوب در زمین‌های کشاورزی مازندران به‌دلیل ارزش بالای زمین و طولانی بودن رسیدن به درآمد، توجیه اقتصادی ندارد، به همین دلیل باید از زمین‌های کم بازده به‌ویژه حاشیه جاده‌ها، آب‌بندان‌ها، خیابان‌ها و اطراف راه‌های روستایی و بین‌شهری بیشترین بهره را ببریم، هم‌اکنون دچار وضعیتی هستیم که در این مناطق خوب می‌کاریم، اما به دلیل مشکلاتی که در نگهداری و مراقبت وجود دارد، به نتیجه نمی‌رسد.طبق اظهارات کارشناسان جنگلکاری و جنگلداری ۸۰ درصد موفقیت اجرای طرح درختکاری منوط به اجرای درست پس از کاشت یعنی مراقبت و آبیاری حداقل به مدت سه سال است، بنابراین شعار محوری همه با هم جهاد برای حفظ و احیای منابع طبیعی را باید جدی بگیریم و مسئولیت‌پذیر شویم.

استان مازندران همسو برنامه کاشت یک میلیارد اصله نهال در دولت سیزدهم برای حفاظت از خاک کشور که از سال گذشته شروع شد با تولید و توزیع بیش از ۱۰ میلیون اصله نهال تعهدات خود را طبق برنامه، عملیاتی و در حال اجرا دارد اما نگرانی‌ها از به ثمر رسیدن این نهال‌ها از دغدغه‌های جدی در استان است.

طبق اعلام رسمی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری سهم استان در اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت، غرس ۴۰ میلیون اصله نهال است.

دولت بر اساس تعهدات بین‌المللی که هر کشوری به همان اندازه‌ای که کربن تولید می‌کند باید ترسیب یا جذب کربن داشته باشد در یک اقدام عملی طرح کاشت یک میلیارد درخت را به مدت چهار سال با شعار درخت برای زندگی با هم بکاریم برای ایران سرسبز و قوی برنامه‌ریزی و شروع کرد. هر چند طرح درختکاری در حاشیه و حریم جاده‌ها در قالب طرح «نهضت سبز مازندران» از سال ۱۳۸۷ با کاشت درخت در محور ساری - گلوگاه با هدف ایجاد راه‌های زیبا با محیط پاک و سرسبز در رشد و اعتلای صنعت گردشگری و جذب مسافر به استان شروع شده، اما بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که تا ۹۰ درصد این طرح با شکست مواجه شده است.با توجه به مشکلات کارکرد اقتصادی که در زراعت چوب در مازندران وجود دارد، برای تحقق توسعه پایدار در حوزه زیست محیطی و جنگل نباید راهبردهای زراعت چوب تحت تاثیر بعد اقتصادی آن قرار گیرد و اهمیت زراعت این محصول باید در زمینه‌هایی مانند توجه به حفظ منابع برای آیندگان باشد و اگر راهبرد توسعه پایدار در قالب طرح زراعت چوب در دستور کار قرار گیرد به یقین در چند بعد می‌توان به حفظ منابع برای نسل‌های بعدی امیدوار بود. کارشناسان مسیرهای آبرفتی رودخانه‌ها، حاشیه دره‌های مرطوب، اماکن عمومی به‌ویژه قبرستان‌ها، محوطه بقاع امامزادگان، حاشیه زمین‌های ورزشی، حاشیه آب‌بندان‌ها و آبگیرها، اطراف راه‌های روستایی و بین‌شهری را از فرصت‌های مهم زراعت چوب می‌دانند و معتقدند: با توجه به خرد بودن زمین‌های شالیکاری در مازندران، وابستگی سالانه به درآمد آن، و اینکه بخشی آذوقه سالانه آنان باید با کشت برنج تامین شود، نداشتن نقدینگی و مشکلات عملیات کاشت نهال درخت، پس استفاده از زمین‌های شالیزاری برای کشت درخت منتفی است.

بنابراین زراعت چوب نمی‌تواند تنها در ۲ مرحله کاشت و برداشت زود هنگام خلاصه شود. کارشناسان معتقدند در کاشت درخت یکی از مهم‌ترین برنامه‌هایی که باید در دستور کار قرار گیرد توسعه پایدار و حفظ منابع برای آیندگان است با این نگاه و رویکرد مرحله داشت و توسعه پایدار جنگلی، اهمیتی بیش از مرحله برداشت دارد.علاوه بر آن حفظ خاک و درختان در استان‌های شمالی به خصوص مازندران که از پوشش‌های گیاهی متنوع برخوردار بوده و به دلیل تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر با بلایایی چون سیلاب و بارش‌های خارج از فصل و نیز پدیده گرد و غبار روبه‌روست، اهمیت دوچندان دارد. اگرچه کاهش مساحت جنگل‌ها و از بین رفتن درختان با دخالت‌های انسانی در طبیعت محدود به ایران نیست اما پایین بودن سرانه اراضی جنگلی کشورمان، پیشروی بیابان و تغییرات اقلیمی و خشکسالی بر اهمیت حفظ آب، خاک و پوشش گیاهی به عنوان سه عنصر نگهداشت سلامت زمین افزوده است.کارشناسان اهمیت کاشت نهال و مراقبت از درخت را با کارکردهای زیست محیطی، مذهبی اعتقادی، اجتماعی، ادبی، فرهنگی، سلامت روان، اقتصادی، سیاسی و علمی بسیار مهم توصیف می‌کنند.

مشارکت و همکاری سپاه، دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی مازندران در اجرای کاشت درخت

مدیرکل منابع طبیعی، مراتع و آبخیزداری مازندران - ساری مشارکت و همکاری سپاه، دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی مازندران در اجرای کاشت درخت را مطلوب توصیف کرد و گفت: همزمان با آغاز طرح کاشت یک میلیارد درخت سه میلیون اطله نهال سال گذشته و ۷میلیون و ۱۳۲هزار اصله نهال امسال در نهالستان‌های استان تولید و توزیع شده است.

سید علی علوی در گفت‌وگو با ایرنا با اظهار اینکه اگر در حفاظت و صیانت از عرصه‌های طبیعی توجه نشود، به طور یقین امنیت زیستی با تغییرات آب و هوایی به مخاطره می‌افتد، افزود: از آنجایی که طبق آمار ایران با داشتن صنایع پرکربن بر اساس آمار سال ۲۰۲۰ رتبه هفتم تولید‌کننده کربن و رتبه ۴۲ تا ۴۵ ترسیب کربن را دارد، دولت مردمی سیزدهم تصمیم گرفته است تا با اجرای طرح کاشت درخت فاصله این دو مقوله مهم زیستی را کم کند.

وی ادامه داد: ملاک و اولویت در این طرح احیا و غنی‌سازی، حفظ پوشش طبیعی، حفظ ‌کاربری اراضی منابع طبیعی، مقابله با بیابانزایی و سپس توسعه است.

وی با اظهار اینکه باید از زمین‌های کم بازده به خصوص حاشیه جاده‌ها، آب‌بندان‌ها، خیابان‌ها و پارک‌های شهری بیشترین بهره را ببریم. تصریح کرد: در راستای توسعه طرح‌های زراعت چوب و توسعه فضای سبز، نهال‌های جنگلی اعم از پهن‌برگ و سوزنی‌برگ در سه منطقه ارتفاعی پایین‌بند، میان‌بند و بالابند در هفت نهالستان حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری منطقه ساری تولید و طبق برنامه تا پایان سال بین مردم توزیع خواهد شد.

وی با بیان اینکه ترویج و گسترش فرهنگ استفاده صحیح از منابع طبیعی امری مهم و ضروری است، گفت: ضرورت دارد خانواده‌ها نقش‌آفرینی شایسته‌ای در حفاظت از منابع طبیعی به عنوان سرمایه‌ای همگانی داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه اگر در حفاظت و صیانت از عرصه‌های طبیعی توجه نشود، به طور یقین امنیت زیستی با تغییرات آب‌و‌هوایی به مخاطره می‌افتد، توضیح داد: تولید و کاشت درختان هیچ‌گونه بار مالی و هزینه‌ای برای دولت ندارد.

وی بیان کرد: ۱۶۴ هکتار از هفت نهالستان تحت پوشش اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری به صورت قرارداد با پیمانکاران، نهال مورد نظر تولید و به صورت رایگان در اختیار عموم مردم قرار داده می‌شود.

علوی با بیان این که طبق برنامه سال گذشته حدود سه میلیون اصله درخت تولید شده و امسال به بیش از هفت میلیون اصله رسیده است، ادامه داد: این رقم در سال آخر دولت سیزدهم به۱۲ میلیون اصله نهال در این منطقه خواهد رسید.

مزایای کاشت درخت

کارشناسان محیط‌زیست درخت کاری را مهم‌ترین راهکار در مبارزه با تغییرات اقلیمی عنوان می‌کنند و می‌گویند یک درخت می‌تواند به طور متوسط حدود ۲۰۰ کیلوگرم گرد و غبار را در طی یک سال جذب کند، همچنین یک عرصه درختکاری شده به مساحت هزار مترمربع روزانه اکسیژن لازم برای چهار نفر را تولید می‌کند و در یک محیط شهری، یک درخت ۳۰ ساله به طور متوسط در هر سال حدود ۱۰ کیلوگرم کربن را شکار و ذخیره می‌کند.

درختان توانایی پالایش خاک را دارند و با کاهش سرعت رواناب‌ها باعث نفوذ بیشترآنها به درون آبخوان‌ها و جلوگیری از هدررفت آب می‌شوند، همچنین با کاهش سرعت بادها موجب کاهش فرسایش خاک می‌شوند. درختان گاز دی اکسید کربن را در بخش‌های چوبی خود ذخیره می‌کنند و در نتیجه گازهای گلخانه‌ای را که موجب تغییرات اقلیمی و افزایش گرمای زمین می‌شوند، کاهش می‌دهند.

کارشناسان زراعت چوب می‌گویند، ارزش فواید درختان بیشتر از دو برابر هزینه‌های کاشت و نگهداری آنهاست، کاهش سرعت باد با مقاومت در برابر جابه‌جایی هوا، اکسیژن‌سازی، جلوگیری از به‌وجود آمدن توفان‌ها، جلوگیری از سیل‌های تخریب‌زا، کنترل اقلیم با تعدیل اثرات خورشید، باد و باران از فواید دیگر درختان است.

سخن پایانی

درختان علاوه بر لطافت هوا باعث کاهش آلودگی صدا می‌شوند به این معنا که صدای عبور و مرور اتومبیل‌‌ها در خیابان‌ها می‌‌تواند توسط درختان کاهش یابد. درختان چون حفاظی در برابر تشعشعات ماوراء بنفش بوده و هوا در زیر درختان در روز خنک‌تر و در شب گرم‌تر شود. استان مازندران افزون بر ۲ میلیون هکتار مساحت دارد که بیش از ۹۰ درصد از این مساحت را منابع طبیعی تشکیل می‌دهد. منابع طبیعی مازندران با ۲ مدیریت شامل مدیریت منابع طبیعی مازندران - منطقه ساری و منابع طبیعی غرب مازندران منطقه نوشهر اداره می‌شود.