با وجود اینکه اخبار مخابره‌شده نشان از پایان خشکسالی سه‌ساله در کل کشور داشت، اما کم‌بارشی عجیب و غریب حاکم‌شده بر استان طی دی‌ماه در مقایسه با میزان بارش‌ها در کشورهای ذاتا کم‌بارشی مانند عربستان تا حدودی مردم را نسبت به پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی بدبین کرد و در این میان برخی حاشیه‌ها هم در فضای مجازی ایجاد شد. در استان قزوین هم با وجود پیش‌بینی متقن اداره‌کل هواشناسی مبنی بر پایان خشکسالی پی‌درپی سه‌ساله و ورود به شرایط نرمال بارش، اما آنچه که در عمل دیده شد، تفاوت چندانی با شرایط بارندگی سال‌های قبل نداشت و همین موضوع مسئولان استانی را بر آن داشت تا نشست اضطراری کارگروه پیگیری رفع تنش‌ آبی استان قزوین را برگزار کنند تا بتوانند از طریق مدیریت فرابخشی مقابله اثرگذاری با چهارمین خشکسالی پیاپی استان داشته باشند.خشکسالی که می‌تواند ضربه جدی به بخش کشاورزی به عنوان رکن غیرقابل انکار اقتصاد ملی وارد کند و ضریب امنیت غذایی استان قزوین که یکی از قطب‌های تولید محصولات کشاورزی و غذایی است را تا پایین‌تر حد کاهش دهد.

کاهش ۶۰ درصدی بارندگی

مدیرکل هواشناسی استان قزوین در گفت‌وگو با بازار از کاهش ۶۰ درصدی بارش‌ها در مقایسه با متوسط درازمدت (۵۵ ساله) خبر داد و گفت: در ۴ ماهه ابتدایی سال آبی جاری یعنی از اول مهرماه تا پایان دی‌ماه امسال ۴۳.۹ میلی‌متر بارندگی در استان قزوین داشتیم که در مقایسه با متوسط درازمدت که ۱۱۰ میلیمتر است، ۶۶.۱ میلیمتر کمتر شده است.

یوسف شیخ‌الملوکی اضافه کرد: با این حال مقدار بارش سال آبی گذشته ۳۷.۱ میلیمتر بوده و به این ترتیب در ۴ ماهه نخست سال آبی جاری میزان بارش‌ها ۶.۸ میلیمتر بهبود داشته و از نظر درصدی ۱۸ درصدی هم بیشتر از سال آبی گذشته بوده است.

تداوم خشکسالی

این صحبت‌های مدیرکل هواشناسی در حالی بیان شده که پیشتر پیش‌بینی‌ها نشان‌دهنده عبور استان قزوین از شرایط خشکسالی پس از سه‌سال پیاپی بود و با توجه به افت عجیب بارش‌های زمستانه به نظر می‌رسد شاهد تکرار خشکسالی برای چهارمین سال پی‌درپی خواهیم بود.

شیخ‌الملوکی با اشاره به پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی برای نرمال شدن بارش‌های پاییزی گفته بود: اثر نرمال شدن بارش‌های پاییزی از هفته سوم مهرماه احساس می‌شود و البته بارش‌های جسته و گریخته روزهای اخیر نوید عبور از خشکسالی را داده است.

وی با بیان اینکه استان قزوین در سال‌های زراعی ۱۳۹۹-۱۴۰۰، ۱۴۰۰-۱۴۰۱ و ۱۴۰۱-۱۴۰۲ درگیر خشکسالی و بحران آب جدی شد، افزوده بود: سنجش میزان بارندگی در این ۳ سال زراعی نشان می‌دهد که در مجموع این سال کل بارش‌های ما حتی از یک‌سال نرمال هم کمتر بود که نشان می‌دهد میزان آسیب خشکسالی به منابع آبی استان چقدر بوده است.

شیخ‌الملوکی علت عبور از خشکسالی در سال زراعی جدید یعنی سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ را هم بروز پدیده ال‌نینو در اقیانوس آرام دانسته بود. این عضو کارگروه پیگیری رفع تنش‌های آبی استان قزوین اثر ال‌نینو بر عبور از خشکسالی را این طور توضیح داده بود: هرگاه پدیده ال‌نینو (گرم شدن آب اقیانوس) صورت بگیرد، ثمره آن افزایش شدید بارش‌ها در خاورمیانه است. در عوض هر گاه پدیده لانینو (سرد شدن آب اقیانوس) را داشته باشیم، بارندگی‌ها در خاورمیانه به کمترین حد خود می‌رسد.

برداشت‌ بی‌رویه آب‌های زیرزمینی

مدیرعامل شرکت سهامی آب‌منطقه‌ای استان قزوین هم در گفت‌وگو با بازار با اشاره به استمرار وضعیت بحرانی کم‌بارشی در این استان گفت: برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های پیاپی باعث بروز پدیده فرونشست شده است.

منصور ستوده اضافه کرد: وی تغییر ناهمسان در ارتفاع و شیب رودخانه‌ها، آبراهه‌ها و سازه‌های انتقال آب، کاهش نفوذپذیری سطحی، گسترش پهنه‌های بیابانی و سیلابی، آسیب رسانی به خطوط انتقال آب و نشت گاز از جمله پیامدهای فرونشست زمین محسوب می‌شوند.

وی با اشاره به سهم ۸۳ درصدی کشاورزی در مصرف منابع آب زیرزمینی استان قزوین تصریح کرد: میزان مصارف منابع آب زیرزمینی استان قزوین حدود ۱۴۶۱ میلیون مترمکعب است که از این میزان ۸۳ درصد به بخش کشاورزی اختصاص یافته که این موضوع اهمیت صرفه‌جویی و مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی را دوچندان می‌کند.

لزوم مدیریت فرابخشی مصرف آب

مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای استان با بیان اینکه بسیاری از برنامه‌های مدیریت مصرف آب فرابخشی است و نیازمند همراهی و همکاری کلیه دستگاه‌های اجرایی و همچنین مردم است، تصریح کرد: پیگیری جهت اخذ اعتبارات تنش آبی، تکمیل پروژه‌های سد و خطوط آب‌رسانی، لایروبی و تعمیق چاه‌های آب شرب موجود آب‌وفاضلاب از جمله برنامه‌های مدیریت تنش آبی شرکت آب منطقه‌ای قزوین است. ستوده شناسایی و انسداد چاه‌های غیرمجاز در حریم چاه‌های آب شرب از مهم‌ترین این برنامه‌ها برشمرد و افزود: اجرای طرح مدیریت توأمان آب و برق با هدف جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز از طریق ایجاد محدودیت در مصرف انرژی از جمله برنامه‌های تنش آبی شرکت آب منطقه‌ای قزوین است.

وی برنامه‌ریزی جهت راه‌اندازی چاه‌های تلفیقی را از اقدامات مورد نیاز جهت مدیریت بخشی از چالش‌های شبکه آبیاری دشت قزوین دانست و گفت: هدف از حفر این چاه‌ها تأمین آب نقاط انتهایی شبکه است که امکان بهره‌گیری مناسب از شبکه آبیاری را ندارند همچنین باید تاکید کرد که استان قزوین دارای ۱۰۲ حلقه چاه تلفیقی است که بخشی از این چاه‌ها تجهیز شده و در سال‌های کم‌آب این قابلیت را دارند که به منظور تامین بخشی از کسری آب تحویلی از سد طالقان وارد مدار بهره‌برداری شوند.

لزوم برخورد با چاه‌های غیرمجاز

از سوی دیگر، معاون عمرانی استاندار قزوین هم در گفت‌وگو با بازار با تاکید بر لزوم اجرای مصوبات جلسات قبلی و لزوم برخورد با چاه‌های غیرمجاز استان گفت: موضوع تنش آبی فقط موضوع امروز و دیروز ما نیست، بلکه موضوع فردا و آینده است.

مهدی رجحانی اضافه کرد: طی جلسات متعدد با حضور مدیران و متولیان امر مشکلات و چالش‌های تنش آبی در استان احصا شده که این موضوعات در قالب پنج دسته مدیریت منابع، مدیریت و بهره‌وری، مدیریت ذی‌نفعان، مدیریت کیفیت آب و مدیریت فرهنگی و ارتباط با رسانه ساماندهی شده است. آگاهی و همراه کردن مردم در حوزه مدیریت مصرف آب نیاز به همکاری جدی سازمان صداوسیما، شرکت آب منطقه‌ای و دستگاه‌های ذی‌ربط دارد.

آبرسانی از سد طالقان

اجرای طرح انتقال آب از سد طالقان به روستاها و شهرهای استان قزوین در کنار تکمیل سدهای مخزنی بالاخانلو و نهب سه طرح راهبردی استان قزوین برای عبور از تنش آبی بدخیمی است که طی دهه‌های اخیر منجر به کاهش ذخایر سفره‌های آب زیرزمینی دشت قزوین شده است.

مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای قزوین درباره طرح آبرسانی از سد طالقان به شهرها و روستاهای استان هم گفت: اعتبار مصوب سال ۱۴۰۲ برای اجرای این پروژه ۱۹۸ میلیارد ریال بوده که تاکنون ۱۵ میلیارد ریال آن تخصیص یافته و میزان پیشرفت فیزیکی این پروژه درحال‌حاضر ۱۳.۵ درصد است.

ستوده با اشاره به اجرای طرح آبرسانی از سد بالاخانلو به ۵ شهر و ۳۰ روستای جنوب استان ادامه داد: پیشرفت فیزیکی این طرح بیش از ۳ درصد و میزان اعتبار مصوب سال ۱۴۰۲ برای اجرای این پروژه هزار و ۳۶۰ میلیارد ریال است که ۱۵۰ میلیارد ریال آن تاکنون تخصیص یافته است.

اعمال مدیریت سختگیرانه

دبیر شورای حفظ منابع آبی استان قزوین با اشاره به پیشرفت ۹۸ درصدی پروژه احداث سد نهب خاطرنشان کرد: آبگیری اولیه این سد در سال ۱۳۹۹ انجام شده و امروز با همت و تلاش شبانه‌روزی عوامل اجرایی سد نهب آماده بهره‌برداری کامل است.

سخن پایانی

در شرایطی که کم‌بارشی زمستانه روی روان بسیاری از کشاورزان راه می‌رود و از طرفی هم موجب نگرانی مدیران آبفا برای تامین آب شرب شهروندان شده، به نظر ‌می‌رسد اعمال مدیریت سختگیرانه مبتنی بر اهرم‌ّهای تشویقی برای مدیریت مصرف آب تنها چاره پیش روی استان قزوین برای عبور از چهارمین خشکسالی متوالی باشد.