۲۸ ماده از ۶۸ ماده معدنی که در کشور شناسایی شده در پهنه خراسان شمالی وجود دارد و آمارها از استخراج سالانه ۵میلیون و ۸۰۰هزار تن ماده معدنی از معادن این استان حکایت دارد، اما تاسف‌بار است که بخش زیادی از آن به صورت خام فروشی از استان خارج می‌شود.

باریت، مرمر، کلسیت، هماتیت، روی و سرب از جمله مواد معدنی در خراسان شمالی است، به جای اینکه از کارخانه‌ها با سود چندبرابری فرآوری شود در دل این خاک نهفته است.بررسی‌ها نشان می‌دهد که معادن کلسیت و هماتیت استان غیرفعال و ۸معدن باریت در شهرستان راز و جرگلان به صورت نیمه فعال مواد اولیه صنعت رنگ‌سازی و حفاری نفت را تولید می‌کند و در عمل هیچ سودی از آن عاید استان نمی‌شود.

۶۰ معدن سلب صلاحیت شده

رئیس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی در این خصوص گفت: ۶۰ معدن استان بر اساس ماده ۲۰ معادن مشمول خسارت و سلب صلاحیت شد و آماده واگذاری به متقاضی جدید است و این معادن از سال‌های گذشته بلاتکلیف مانده و آماده برگزاری مزایده است.

مهدی سجادی افزود: ۲۸۰ فقره معدن در استان دارای پروانه بهره‌برداری و از این تعداد ۲۲۰ معدن فعال است البته شماری از این معادن با ظرفیت پایین فعالیت دارند.

وی خاطرنشان کرد: طولانی بودن زمان پاسخ استعلام‌ها از محیط‌زیست و منابع طبیعی و سختگیری‌ها که در بیشتر موارد منجر به پاسخ‌های منفی می‌شود، معدنکاران را در همان گام نخست از ادامه راه منصرف می‌کند و باید این مشکلات برطرف شود.

رئیس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی تصریح کرد: معدن موهبت الهی است که می‌تواند سبب تحول در این استان محروم شده و اقتصاد را رونق دهد اما در استان هم‌افزایی مناسبی برای توسعه فعالیت معادن وجود ندارد.

به گزارش ایرنا، بر اساس ماده ۲۰ قانون معادن؛ دارندگان مجوزهای اکتشاف و بهره‌برداری و اجازه برداشت که به تعهدات خود عمل نکنند با تعیین مهلتی مناسب اخطار دریافت و در غیر این‌صورت با تایید شورای‌عالی معادن ملزم به پرداخت خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات مربوط می‌شوند یا در نهایت برای ادامه عملیات فاقد صلاحیت شناخته می‌شوند.

نبود ماشین‌آلات برای معادن

رئیس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به اینکه کمبود ماشین‌آلات از دیگر مشکلات معدن کاران استان است گفت: بیشتر این معدنکاران توان مالی برای خرید این ناوگان را ندارند، بخش زیادی از ناوگان استیجاری و فرسوده است. سجادی، معارضان محلی و دولتی را از دیگر مشکلات فعالیت در بخش معدن عنوان کرد و افزود: بخش معدن بدون هیچ‌گونه دفاع از وظایف حاکمیتی خود در مقابل معارضان محلی و ارگان‌های منابع طبیعی و محیط‌زیست متضرر بوده و هست.

وی تصریح کرد: برای مثال مطابق ماده ۲۴ قانون معادن استعلام برای یک بار و برای کل محدوده معدنی انجام می‌شود و ارگان‌های ذی‌ربط باید در ۲ ماه نسبت به پاسخگویی و اظهار نظر برای کل محدوده انجام شود در غیر این‌صورت به منزله موافقت تلقی می‌شود، اما متاسفانه کارشناسان منابع طبیعی با اظهار نظرهای سلیقه‌ای موجب از بین رفتن امنیت سرمایه‌گذاری این بخش شده‌اند.

سجادی اظهار کرد: بسیاری از معادن استان، کوچک مقیاس هستند و با کوچک‌ترین تغییر در بخشنامه‌ها یا آیین‌نامه‌ها دچار مشکل شده و از توجیه اقتصادی خارج می‌شوند.

رئیس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی یکی از ظرفیت‌های موجود در استان را معادن سنگ‌های تزئینی عنوان کرد و افزود: بیش از ۳۰ معدن مرمریت وجود دارد که بخش زیادی از آنان تعطیل یا نیمه فعال است در این باره باید مطالعات اکتشافی و بررسی علل تعطیلی به صورت دقیق انجام شود.

هدررفت مواد معدنی با خام فروشی

معاون صنایع و معادن اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان‌شمالی هم در این باره گفت: بیشتر مواد معدنی که به صورت خام از استان خارج می‌شود شامل باریت، سرب و روی، سنگ گچ، مرمر و مرمریت است. مهیار مشایخی اظهار کرد: مرمر پرتقالی تنها ماده معدنی استان است که از کشور خارج می‌شود و با توجه به لوکس و گران بودن این ماده معدنی و عدم مصرف در داخل با صادرات خوبی همراه است. حتی سنگ‌های مرمریت که ذخیره بالایی در استان دارد نیز قابلیت صادرات و ارزآوری بالایی دارد. وی افزود: مشکل اصلی معادن استان عمدتا توان ضعیف یا نداشتن بازار مصرف مطابق استخراج سالانه اسمی است که دلایل متعددی مانند ضعف توان مالی بهره بردار معدن برای نوسازی و تامین ماشین‌آلات معدنی و یا نبود صنایع معدنی لازم به ویژه در معادن مرمریت و مس مشهود است.

مشایخی گفت: مالکان معدن حتی در گام اول نمی‌توانند مواد اولیه واحد سنگبری شیروان یا درصد عیار مورد نیاز کارخانه فرآوری مس فاروج را تامین کنند و این واحدهای تولیدی، ماده معدنی مورد نیاز را از خارج استان تامین می‌کنند.

وی افزود: مشکل اصلی خام فروشی مواد معدنی در استان بیشتر مربوط به نبود صنایع تبدیلی برخی از مواد معدنی در استان یا کافی نبودن ذخیره برای سرمایه‌گذاری بلندمدت برای این معادن است.

سازکار حقوق دولتی معادن

حقوق دولتی معدن در واقع مالیات یا هزینه‌ای است که معدن به دولت پرداخت می‌کند و درواقع معادن به ازای هر تن ماده معدنی، مبلغی را به دولت می‌پردازند.

رئیس خانه معدن خراسان‌شمالی هم با انتقاد از بالا بودن حقوق دولتی یا همان مالیات برای معدنکاران گفت: بالا بودن حقوق دولتی در این استان سبب شد تا این تولیدکنندگان با مشکل اساسی در فعالیت‌های خود رو‌به‌رو شوند.

علی‌اصغر شادمانی اظهار کرد: در سال‌های اخیر حقوق دولتی که از مالکان معادن دریافت می‌شود حدود ۳ برابر افزایش یافته و این امر توان مالی معدنکار را برای فعالیت کاهش داده و بسیاری از معادن رو به تعطیلی است و قریب به اتفاق معادن استان کوچک مقیاس هستند و متاثر از افزایش حقوق دولتی هستند. وی اظهار کرد: حقوق دولتی بدون اینکه میزان استخراج، نرخ فروش ماده معدنی و یا وضعیت فعالیت معدن مدنظر باشد از معدن کار مطالبه و دریافت می‌شود.

رئیس خانه معدن خراسان‌شمالی در بخش دیگر سخنان خود ضعف زیرساخت‌ها را از مشکلات فعالیت در حوزه معادن استان عنوان کرد و افزود: معدنکاران به لحاظ مالی توان اجرای پروژه‌های زیرساختی از جمله ایجاد راه دسترسی، تامین برق و آب ندارند و این زیرساخت‌ها در بسیاری از معادن وجود ندارد.

سخن پایانی

براساس آمارهای رسمی سالانه فقط ۵میلیون و ۸۰۰ هزار تن ماده معدنی از معادن خراسان شمالی استخراج می‌شود و از ۲۵۰ معدن ثبت شده، کمتر از نیمی از آنها فعال و مابقی غیرفعال است.

این اعداد و ارقام نشان می‌دهد؛ خراسان شمالی دارای ظرفیت عظیم معدنی بوده که در صورت استفاده صحیح از آن می‌توان اقتصاد استان را با پیشرفت چشمگیری مواجه کرد.

نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی، طولانی بودن فرآینده پاسخگویی به استعلام‌ها، کمبود ناوگان و فرسوده بودن ماشین‌آلات و کمبود نقدینگی از جمله مشکلات پیش روی معدنکاران این خطه از شمال‌شرق کشور است که باید در این زمینه چاره‌اندیشی شود.