در خیابان‌ها خبری از خودروهای وارداتی نیست
هرچند که هنوز آمار واردات خودروهای خارجی به کشور با برنامه‌ها و اهداف سیاست‌گذاران فاصله معناداری دارد، اما آمار نشان می‌دهد که روند واردات در سال جاری نسبت به سال گذشته افزایش قابل‌توجهی داشته است؛ این در حالی است که هنوز روند ترخیص خودروها از گمرکات کند بوده و تعداد قابل‌توجهی از خودروهای واردشده، در گمرکات کشور، خاک می‌خورند.
علت اصلی این موضوع می‌تواند اختلال در روند فرآیند اخذ مجوزهای لازم از سازمان‌های ذی‌ربط همچون سازمان استاندارد، پلیس راهور یا سازمان محیط‌زیست و... باشد. طبق آمار گمرک از ابتدای سال جاری تا پایان آبان ماه، ۲۹ هزار و ۴۱۸ دستگاه خودرو سواری به ارزش بالغ‌بر ۶۱۷ میلیون دلار وارد کشور شده و به‌طور قطعی از گمرکات کشور ترخیص شده است. با احتساب واردات حدوداً ۱۱ هزار و ۸۷۴ دستگاه خودرو سواری به ارزش ۲۳۴ میلیون و ۵۶۰ هزار دلار تا پایان سال گذشته، تا پایان آبان ماه، بالغ‌بر ۴۱ هزار دستگاه خودرو وارد کشور و ترخیص شده است.
البته قابل‌ذکر است که آمار واردات خودرو سواری طی هشت‌ماهه نخست امسال به عدد بالغ‌بر ۲۹ هزار دستگاه، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، از منظر تعداد ۷۳۶ درصد و به لحاظ ارزشی ۷۸۴ درصد رشد داشته است.
طبق اعلام گمرک، طی شش‌ماهه ابتدایی امسال، شرکت‌های معین‌خودرو ایرانیان، سایپا، بهمن‌موتور و کرمان‌موتور به ترتیب، بزرگ‌ترین واردکننده خودروهای سواری به کشور بوده‌اند.
در خصوص واردات خودروهای برقی نیز، طبق آمار گمرک، از زمان آغاز ثبت سفارش خودروهای برقی وارداتی تا پایان مردادماه، ۲۶ هزار و ۶۳۰ خودرو ثبت سفارش شده که از این تعداد ۴۹۲۷ دستگاه وارد کشور شده و ۶۵۰ خودروی برقی نیز در گمرکات است.
از ابتدای آغاز ثبت سفارش‌ها برای خودرو برقی تاکنون، ۱۳ شرکت ثبت سفارش داشته‌اند که بیشترین آمار ترخیص خودرو برقی، متعلق به ایران‌خودرو معادل ۳۶۰۰ دستگاه ثبت سفارش و ترخیص ۱۵۰۰ دستگاه بوده است. گروه خودروسازی سایپا توانسته از ۸۰۰۰ سفارش، تنها ۱۹۸ دستگاه را ترخیص کند. بعدازآن، دو شرکت کرمان‌موتور و مدیران خودرو بیشترین میزان ترخیص خودروهای برقی از گمرکات کشور را داشته‌اند.
میزان واردات خودرو در سال جاری هرچند که نسبت به سال گذشته رشد قابل‌توجهی داشته و با سرعت بیشتری انجام‌شده است، اما همچنان با وعده‌ها و هدف‌گذاری‌های ابتدای سال (واردات تعداد قابل‌توجه خودرو) فاصله معناداری دارد؛ این در حالی است که چندی پیش، در راستای تسهیل واردات خودرو، بانک مرکزی مجوز واردات خودرو با ارز سپرده خود را صادر کرد تا روند واردات سرعت بیشتری بگیرد.
رنگ واردات خودروهای خارجی به کشور، در سطح شهرها، پررنگ نیست!
از سوی دیگر، هرچند که همراستای افزایش میزان واردات، ترخیص خودروهای وارداتی از گمرکات کشور نیز سرعت گرفته، اما همچنان تعداد قابل‌توجهی از این خودروها ترخیص نمی‌شوند و در گمرکات کشور خاک می‌خورند.
این در حالی است که طبق آمار، تاکنون بالغ‌بر ۴۱ هزار دستگاه و صرفاً ۲۹ هزار دستگاه در هشت‌ماهه امسال وارد کشور شده است؛ اما اثر محسوسی از حضور این خودروهای خارجی در بازار نیست و پاسخ قانع‌کننده‌ای هم برایش وجود ندارد.
به‌طور دقیق‌تر می‌توان گفت که تاکنون علیرغم چندین دوره اجرای طرح‌های عرضه خودروهای وارداتی که آخرین آن‌هم مهرماه امسال بود که در این طرح ۶۰۰۰ خودروی وارداتی عرضه شد، جز تعدادی چانگان‌های وارداتی گروه سایپا که جزو اولین خودروهای وارداتی بود، چندان ردی از تردد خودروهای وارداتی در سطح شهر تهران به‌عنوان پایتخت، نیست. اینکه خودروهای وارداتی از گمرکات کشور ترخیص نمی‌شوند، موضوع مهمی است که بسیار جای بحث و بررسی دارد.
اما آنچه پرواضح است این است که از زمان ابلاغ آیین‌نامه واردات خودرو در شهریور ۱۴۰۱ تا به امروز بالغ‌بر ۲۶ ماه می‌گذرد اما واردات مطابق با وعده‌ها پیش نرفت. وعده‌های بی‌عمل تا جایی پیش رفت که وعده واردات ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو تا پایان سال ۱۴۰۲، تا پایان آبان ماه امسال به یک‌چهارم آن‌هم نرسیده است.
یکی از جدی‌ترین ایرادات واردات خودروها این بود که در این مسیر واردکنندگان باسابقه کشور که تا پیش از ممنوعیت واردات در سال ۱۳۹۷، اصلی‌ترین بازیگران این حوزه بودند، به‌نوعی حذف شده و جای آن‌ها را خودروسازان و شرکت‌های خودرویی مونتاژکار گرفتند که شاید بیشتر دغدغه تولید یا هر چیز دیگری داشتند تا واردات خودرو! همین موضوع مشکلات و چالش‌های فراوانی را با ایجاد ایراد و اشکال از سوی سازمان ملی استاندارد، سازمان محیط‌زیست، پلیس راهور و... روبرو کرد؛ همین موضوع اصلی‌ترین علت ورود قطره‌چکانی و مهم‌تر ترخیص قطره‌چکانی خودروها از گمرکات است. این مسیر پر خطای سیاست‌گذاران، نه‌تنها روند واردات را کند کرد که مسیر نهایی خودروها بعد از ترخیص را نیز به بیراهه کشاند.
فروش حواله خودرو، فروش اولویت واگذاری محصولات خارجی و درنهایت دپوی محصولات شاید از دیگر نتایج سیاست‌گذاری اشتباه در امر واردات خودرو به شمار بیاید؛ با وجود رشد واردات و ترخیص خودرو، همان‌طور که اشاره شد، در معابر شهری و جاده‌ها کمتر شاهد تردد خودروهای وارداتی سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ هستیم؛ این در شرایطی است که در فضای مجازی و همچنین در پلتفرم‌های خریدوفروش خودرو، حضور خودروهای خارجی پررنگ است؛ ضمن اینکه تاکنون تعداد زیادی طرح فروش و عرضه این خودروها از طریق سامانه یکپارچه عرضه خودروهای وارداتی اجرایی و خودرو میان متقاضیان قرعه‌کشی شده است.
در پیگیری این موضوع از برخی فعالان این حوزه و کارشناسان خودرو، این‌طور عنوان شد که چرا خودروهای خارجی در نمایشگاه‌ها یا پلتفرم‌های فروش خودرو حضور دارند، اما عرضه چندانی به بازار صورت نگرفته و در سطح شهر تردد ندارند، یک موضوع مطرح است.
گمانه‌زنی می‌شود که صاحبان این خودروها، احتمالاً غالباً نمایشگاه‌داران یا واسطه‌گرانی هستند که حواله متقاضیان این خودروها را خریداری کرده و خودرو را تحویل هم گرفته‌اند اما در شرایط کنونی، ترجیح می‌دهند که خودرویی عرضه نکنند یا اگر هم عرضه شد با قیمتی بالا اقدام به فروش کنند. قیمت‌هایی که ممکن است انگیزه خرید را از متقاضیان بگیرد. بنابراین عدم عرضه محصولات خارجی جدید و عدم حضور آن‌ها در سطح شهرها می‌تواند به دلیل دپو شدن از سوی صاحبان این خودروها باشد یا به علت بی‌انگیزگی از سوی نمایشگاه‌داران.
