قانون برنامه هفتم توسعه دارای اشکالات فراوانی است. در این قانون، به وضوح اقشار آسیب‌پذیر جامعه نادیده گرفته شده‌اند؛ از جمله افراد معلول و وضعیت معیشتی آن‌ها، همچنین کارگران و بازنشستگان. به تازگی، فرمول جدیدی برای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی معرفی شده که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، نه تنها به نفع بازنشستگان نیست، بلکه ممکن است به ضرر آن‌ها نیز تمام شود.

قانونی که به ضرر بازنشستگان است

در قانون برنامه هفتم توسعه در حالی به متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی اشاره شده که برای پوشش «کاهش ضریب ریالی ارزش مستمری»، قانونگذار تاکید کرده باید در پایان سال سوم برنامه، نسبت مستمری بازنشسته به حداقل دستمزد همان سال، با ۹۰ درصد نسبت اولین مستمری بازنشستگی به حداقل دستمزد سال برقراری مستمری، متناسب شود، این درحالی است که اخیرا فرمول جدیدی در فضای مجازی منتشر شده که در صورت واقعی بودنش، به اعتقاد کارشناسان موجب متضرر شدن بازنشستگان می‌شود.

براساس جز ۲ بند "ر" ماده ۲۸ قانون برنامه هفتم توسعه و در راستای اجرای ماده ۹۶ قانون تأمین اجتماعی مصوب سال ۱۳۵۴ با اصلاحات و الحاقات بعدی، سازمان تأمین اجتماعی مکلف شده طی سه‌ سال اول برنامه نسبت به متناسب­‌سازی مستمری بازنشستگان «غیرحداقل‌بگیر» اقدام کند، به‌نحوی که در پایان سال سوم برنامه، نسبت مستمری بازنشسته به حداقل دستمزد همان سال، با ۹۰ درصد نسبت اولین مستمری بازنشستگی به حداقل دستمزد سال برقراری مستمری، متناسب شود که این متناسب­‌سازی در سال اول به میزان ۴۰­ درصد و در سال‌های دوم و سوم هرکدام ۳۰ درصد مابه­‌التفاوت تا ۹۰ درصد یادشده خواهد بود.

با این وجود فرمولی از نحوه محاسبه متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی در فضای مجازی منتشر شده که نگرانی‌هایی را برای بازنشستگان به همراه داشته است.

جبران ارزش ریالی مستمری‌دریافتی بازنشستگان با متناسب‌سازی حقوق‌ها 

ناهید حیدری، کارشناس امور بیمه‌ای و بیمه‌شدگان سازمان تامین‌اجتماعی در این باره به ایسنا می‌گوید: هدف قانونگذار از اجرای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان «رعایت عدالت در پرداخت حقوق شاغلان با بازنشستگان» است که در ماده ۲۸ قانون برنامه هفتم نیز به صراحت به بحث عدالت در پرداخت حقوق شاغلان و بازنشستگان اشاره دارد و می‌گوید: «به منظور رعایت عدالت در پرداخت حقوق شاغلان و بازنشستگان همتراز متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان براساس ۹۰ درصد حقوق و کلیه فوق‌العادهای مستمر که مشمول کسر کسورات می‌شود، انجام شود».

وی ادامه می‌دهد: به عبارتی متناسب‌سازی در دستگاه‌های اجرایی مساوی با ۱۰۰ درصد حقوق دریافتی شاغلان همتراز است و ۱۰ درصد کسری آن هم به کسورات شاغلان مانند مالیات، بیمه و... باز می‌گردد که بازنشستگان از آن معاف هستند لذا دلیل اصلی و قانونی انجام متناسب‌سازی، به‌هنگام کردن مبلغ مستمری بازنشستگان با توجه به تورم موجود و جبران ارزش ریالی افت حقوق بازنشستگان است.

حیدری تصریح می‌کند: اما درخصوص بازنشستگان تامین اجتماعی علیرغم یکسان بودن کلیات موضوع متناسب‌سازی و اهداف موردنظر قانونگذار، تاحدودی شرایط متناسب‌سازی با صندوق کشوری و لشکری متفاوت است؛ چراکه سازمان تامین اجتماعی صندوق کارفرمایی بیمه‌شدگان و مستمری‌بگیران نیست و صرفا صندوق بیمه‌ای مشترکان و جامعه هدف خود است، لذا قانون تامین اجتماعی و قوانین بالادستی آن از جمله قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی، به ویژه بند ط ماده ۹ آن، اشاره به این دارد که ارائه کلیات خدمات تامین اجتماعی منوط به دو شاخص یا فاکتور «مبلغ بیمه‌پردازی» و «مدت بیمه‌پردازی» است. به عبارتی دیگر در سازمان تامین اجتماعی در بحث متناسب‌سازی باید هر بازنشسته را به میزان آورده خود در صندوق یعنی میزان حق‌بیمه ‍پرداختی که کف آن حداقل دستمزد و سقف آن درحال حاضر ۷ برابر حداقل دستمزد است و همچنین مدت سابقه پرداخت حق بیمه سنجیده می‌شود، در نظر گرفت. به عبارت دیگر در متناسب‌سازی باید هر مستمری‌بگیر را باتوجه به دو شاخص گفته شده با خودش مقایسه کرد و جهت رعایت عدالت در حفظ آورده وی در صندوق میزان افت مستمری و ارزش ریالی آن به نسبت زمان برقراری مستمری و افت آن به وی پرداخت کرد.

متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تابعی از ضریب مستمری در زمان برقراری است

این کارشناس امور بیمه‌ای و بیمه‌شدگان و مدیر کل اسبق سازمان تامین‌اجتماعی یادآور می‌شود: حال باتوجه به اینکه امکان مقایسه همترازی در تامین اجتماعی وجود ندارد و همانطور که در جز ۲ بند ۱ ماده ۲۸ قانون برنامه هفتم اشاره شده است، در راستای اجرای ماده ۹۶ قانون تامین اجتماعی مصوب سال ۱۳۵۴ با اصلاحات و الحاقات بعدی، سازمان تامین اجتماعی مکلف شده طی ۳ سال اول برنامه نسبت به متناسب‌سازی مستمری بازنشستگان غیرحداقل‌بگیر اقدام کند. به نحوی که در پایان سال سوم برنامه نسبت مستمری بازنشسته به حداقل دستمزد همان سال با ۹۰ درصد نسبت اولین مستمری بازنشسته به حداقل دستمزد سال برقراری مستمری متناسب شود و نحوه ‍پرداخت آن هم اینگونه است که در سال اول ۴۰ درصد از ۹۰ درصد و در سال‌های دوم و سوم به ترتیب ۳۰ درصد از آن پرداخت شود.

بنابر اظهارات حیدری، اجرای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی تابعی از ضریب مستمری در زمان برقراری به ضریب مستمری در زمان محاسبه که سال ۱۴۰۳ بوده، است.

فرمول جدید خلاف قانون مستمری بازنشستگان است

اوتصریح می‌کند: باتوجه به فرمولی که در این زمینه در فضای مجازی منتشر و در آن ذکر شده که سازمان به جای اینکه ۹۰ درصد ضریب افت مستمری را لحاظ کند، چنانچه ۹۰ درصد ضریب اولیه برقراری مبنای محاسبه قرار گیرد، نه تنها منطقی به نظر نمی‌رسد و با محاسبات بیمه‌ای سازگاری ندارد بلکه اساسا با روح قانون برنامه هفتم مغایرت دارد. چراکه در قانون به صراحت آمده است که در سال سوم اجرای متناسب‌سازی نسبت مبلغ مستمری به حداقل آن به ۹۰ درصد مبلغ مستمری زمان برقراری حداقل آن متناسب شود. به عبارتی ضریب مستمری سال سوم از ۹۰ درصد ضریب اولیه به دلیل لحاظ کردن افت، کمتر نباشد و چنانچه ضریب اولیه برقراری ملاک قرار گیرد بیش از ۵۰ درصد مبلغ متناسب‌سازی از ۹۰ درصد کمتر می‌شود.

حیدری در توضیح بیشتر این موضوع می‌گوید: به عبارت دیگر به جای ۹۰ درصد مبلغ متناسب‌سازی وفق قانون ذیربط حدود ۴۵ تا ۴۸ درصد از متناسب‌سازی ناشی از افت مستمری محاسبه می‌شود و این خارج از چارچوب قانون بوده چراکه ۹۰ درصد سال برقراری آورده فرد را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. همانطوری که برای صندوق کشوری ولشکری هم ۹۰درصد همترازی سال محاسبه یعنی سال ۱۴۰۳بدلیل افت حقوق ملاک عمل است.

این کارشناس امور بیمه‌ای و بیمه‌شدگان سازمان تامین‌اجتماعی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه فرمول محاسبه متناسب‌سازی در برنامه هفتم باید چگونه باشد؟ می‌گوید: با در نظر گرفتن نیت قانونگذار باید ۹۰ درصد افت مستمری ملاک محاسبه قرار گیرد و از طرفی به دلیل اینکه در جز ۲ بند ر ماده ۲۸ قانون برنامه هفتم به ۹۰ درصد آخرین سال متناسب‌سازی اشاره شده، لذا۹۰ درصد ضریب سال سوم محاسبه و یا ضریب سال محاسبه در سال جاری (سال ۱۴۰۳) اخذ و با تفاضل آن با ضریب اولیه ملاک عمل قرار گیرد. البته این ۹۰ درصد جهت بازنشستگان تامین اجتماعی هم جای بحث دارد چراکه بیمه‌شدگان در زمان برقراری مستمری باتوجه به ماده ۷۷ قانون مربوط که محاسبه برقراری براساس میانگین آخرین دو سال بیمه‌پردازی است لذا در بدو برقراری حدود ۱۵ تا ۱۸ درصد از دستمزد مشمول حق بیمه خود را به هنگام اولین برقراری مستمری از دست خواهند داد. 

وی می‌افزاید: لذا لحاظ کردن ۹۰ درصد متناسب‌سازی موردنظر قانونگذار در صندوق‌های لشکری و کشوری به منظور پوشش کسر ۱۰ درصد کسورات شاغلین بوده است و در واقع ۱۰۰ درصد حقوق دریافتی شاغلین است و اما مستمری‌بگیران مشمول صندوق تامین اجتماعی با احتساب کسر این ۱۰ درصد حدودا ۲۵ الی ۳۰ درصد به تناسب آورده خود متضرر می‌شوند و به این ترتیب پس از اعمال ۹۰ درصد برخورداری هر بازنشسته بین ۷۰ تا ۷۵ درصد به نسبت افت مستمری اولیه و آورده خود به صندوق خواهد بود که حل این مشکل نیاز به هماهنگی‌های لازم بین دولت و مجلس در بازنگری و اصلاح ضریب ۹۰ درصد به ۱۰۰ درصد را دارد.