ساختار «آتش‌نشانی»ها در جهان
از زمانی که انسان آتش را کشف کرد، تلاش برای مهار آتش هم آغاز شد. شاید نخستین سازمان‌ها در تاریخچه آتش‌نشانی همان افرادی باشند که هنگام وقوع حادثه به کمک یکدیگر می‌رفتند.
نخستین تشکیلات آتش‌نشانی توسط مارکوس کراسوس رومی ایجاد شد. براساس نوشته‌های تاریخی او بعد از اینکه مشاهده کرد یکی از ساختمان‌های معروف روم در حال سوختن است و هیچ تیم قوی و با تجربه‌ای برای مهار آتش وجود ندارد، تصمیم جدی و قاطعانه‌ای برای تاسیس یک تیم آتش‌نشانی گرفت. ارائه خدمات آتش‌نشانی و سازماندهی ادارات مربوط به آن در همه کشورهای جهان یکسان نیست و هر کشور در این زمینه قوانین و اصول خود را دارد.
تاریخچه آتش نشانی در ایران
تاریخچه آتش‌نشانی در ایران به حدود ۱۵۰ سال پیش بازمی‌گردد. طبق مدارک و اسناد بر جای مانده، نخستین واحد آتش نشانی در شهر تبریز آغاز به‌کار کرد. در سال ۱۲۲۱ هجری پایتخت دوم ایران شهر تبریز بود و ولیعهد نیز در آن جا سکونت داشت. با مستقر شدن نیروهای روسی در تبریز، نخستین سازمان آتش نشانی در آن شهر توسط روس‌ها احداث شد. بعد از تبریز دومین مرکز آتش‌نشانی در پالایشگاه نفت مسجد سلیمان در استان خوزستان برای مهار آتش سوزی‌های احتمالی در پالایشگاه نفت، تاسیس شد.در تهران نیز یک سازمان آتش‌نشانی وجود داشت که توسط یک ژنرال روس در سال ۱۳۰۳ در سه‌راه امین‌حضور آغاز به‌کار کرد. بعدها با روی کار آمدن رضا شاه و ایجاد تحولات اقتصادی، ورود راه‌آهن و توسعه برق‌رسانی به کشور، راه‌اندازی سازمان‌هایی برای مقابله با حوادث، ضروری شد و به‌دنبال این احساس نیاز، مراکز آتش‌نشانی که در آن زمان اطفائیه خوانده می‌شدند، در شهرهای مهم ایران، مانند تهران، قزوین، اهواز، بندر انزلی، رشت و … بین سال‌های ۱۳۰۳ تا ۱۳۲۸ ایجاد شد. در ایران آتش‌نشانی‌ها زیر نظر شهرداری کار می‌کنند.
استرالیا
خدمات آتش‌نشانی در استرالیا با اتخاذ رویکردهای پذیرش و تعهد، توسط سازمان‌های ایالتی-منطقه‌ای ارائه می‌شود؛ به طور کلی، سه نوع سازمان آتش‌نشانی در این کشور وجود دارد؛ حقوق‌دار که به مناطق شهری رسیدگی می‌کند، داوطلب که به‌طور کلی رسیدگی به مناطق روستایی را برعهده دارد و نوع سوم آن مسئول رسیدگی به زمین‌های عمومی مدیریت‌شده دولتی (به‌طور عمده جنگل‌ها و مزارع) است. در پایتخت استرالیا خدمات آتش‌نشانی شامل «آتش‌نشانی و نجات» و «خدمات آتش‌نشانی روستایی» است که اولی شامل خدمات آتش‌نشانی و نجات شهری برای منطقه پایتخت به‌همراه خدمات آمبولانس، خدمات اضطراری ایالتی و حوادث روستایی می‌شود و دومی شعبه‌ای از آژانس خدمات اضطراری منطقه پایتخت استرالیا است که مسئولیت پیشگیری، تشخیص و خاموش کردن همه آتش‌سوزی‌های جنگلی را در ناحیه برعهده دارد. این خدمات به‌طور معمول در سایر شهرهای این کشور با کمی تفاوت ارائه می‌شود و دامنه خدمات آتش‌نشانی در این شهرها متناسب با موقعیت جغرافیایی آنها کمی متفاوت است؛ برای مثال در نیوساوت‌ولز در کنار این دو بخش، آتش‌نشانی شامل خدمات پارک‌های ملی و حیات وحش نیز می‌شود یا در ویکتوریا سازمان آتش‌نشانی کشور مدیریت آتش‌سوزی جنگل ویکتوریا را نیز برعهده دارد، در غرب استرالیا نیز سازمان آتش‌نشانی و خدمات اضطراری ارگانی فراگیر و خدمات آن بیشتر به‌صورت داوطلبانه ارائه می‌شود.
ژاپن
نخستین سرویس آتش‌نشانی ژاپن در سال ۱۶۲۹ به‌عنوان هیکشی یعنی خاموش‌کننده آتش روشن راه‌اندازی شد، پس از برقراری ارتباط با غرب این سرویس در بخش پلیس ادغام شد؛ در این دوره پمپ‌های آب به کشور وارد و پس از آن در داخل کشور تولید و به‌عنوان راهکارهای مدرن اطفای حریق معرفی شدند، در سال ۱۹۴۸، پس از جنگ جهانی دوم، سیستم خدمات آتش‌نشانی شهرداری ژاپن تأسیس شد.
امروزه خدمات آتش‌نشانی در این کشور بر اساس شهر / شهرستان / روستا سازماندهی می‌شود و دارای ۸۹۴ ستاد آتش‌نشانی و ۳۵۹۸ سپاه آتش‌نشانی است که در مجموع ۱۵۵ هزار آتش‌نشان فعال و ۲۱ هزار وسیله‌نقلیه با ۴۸۰۰ مقر آتش‌نشانی دارند، ۹۲۰ هزار آتش‌نشان داوطلب نیز در این کشور وجود دارد که روی ۵۱ هزار ماشین اطفای حریق دیگر فعالیت دارند. نظارت کلی روی همه این گروه‌ها برعهده وزارت امور داخله و ارتباطات ژاپن است.
انگلستان
خدمات آتش‌نشانی و نجات در انگلستان بر اساس شهری یا شهرستانی سازماندهی می‌شوند. در مناطق روستایی، اغلب ایستگاه‌های آتش‌نشانی با کارکنان نیمه‌وقت وجود دارد؛ علاوه بر این، تعدادی خدمات مستقل آتش‌نشانی مانند داوطلبان پیتربورو، گروه مدرسه‌ای داون هاوس و خدماتی که توسط شرکت‌های بزرگ صنعتی اداره می‌شوند نیز در این کشور به ارائه خدمات آتش‌نشانی مشغول هستند. خدمات آتش‌نشانی و نجات در انگلستان علاوه بر پاسخگویی به شرایط اضطراری، طبق قوانین مختلف پارلمان برای بخش‌های مختلف بریتانیا، تعهد قانونی دارد تا به هر شرایط اضطراری پاسخ دهد که تهدیدی برای زندگی و محیط‌زیست به‌شمار می‌رود. رسیدگی به حوادث جست‌وجو و نجات شهری در قانون انگلستان نیز از وظایف آتش‌نشانی است و طبق قانون این سازمان وظیفه دارد با شرایط اضطراری مربوط به فروریختن یک ساختمان یا سازه دیگر مقابله کند.
ایالات‌متحده
آتش‌نشان‌ها در ایالات متحده زیر نظر ادارات آتش‌نشانی فعالیت دارند که به‌طور معمول مناطق حفاظت از آتش، بخش‌های آتش‌نشانی، شرکت‌های آتش‌نشانی، دفاتر آتش‌نشانی یا عملیات نجات آتش‌نشانی نیز نامیده می‌شود؛ این بخش‌ها عموماً به‌عنوان شرکت‌های تابعه دولت محلی یا شهرستانی، نهادهای منطقه‌ای با هدف خاص یا شرکت‌های غیرانتفاعی سازماندهی می‌شوند و ممکن است توسط دولت مادر از طریق سرمایه‌گذاری، پرداخت هزینه‌های خدمات، جمع‌آوری کمک‌های مالی مردمی یا کمک‌های خیریه تأمین مالی شوند. بعضی از دولت‌های ایالتی و دولت فدرال امریکا به‌منظور محافظت از مناطق بکر خود به سازماندهی ادارات آتش‌نشانی همچون وزارت جنگل‌داری و حفاظت از آتش کالیفرنیا، خدمات آتش‌نشانی جنگل نیوجرسی یا مدیریت آتش‌نشانی و هوانوردی می‌پردازند؛ بسیاری از تأسیسات نظامی، فرودگاه‌های بزرگ و مؤسسات صنعتی بزرگ نیز بخش‌های آتش‌نشانی خود را دارند.
آلمان
گروه‌های آتش‌نشانی آلمان بر اساس شهر / روستا سازماندهی می‌شوند و هر شهر حداقل یک دسته دارد؛ در آلمان حدود ۲۵ هزار دسته محلی فعالیت می‌کنند که شامل ۲۴ هزار آتش‌نشانی داوطلب و ۸۰۰ آتش‌نشانی خصوصی با اعتبار عمومی می‌شود که به‌طور عمده از مجتمع‌های صنعتی یا فرودگاه‌های بزرگ محافظت می‌کنند، در این کشور همچنین صدها آتش‌نشانی خصوصی بدون مجوز عمومی و ۱۰۰ گروه آتش‌نشانی عمومی فعالیت می‌کنند که طبق قانون وجود آنها برای شهرهای بزرگ اجباری است. گروه‌های عمومی اغلب توسط دسته‌های داوطلبان حمایت می‌شوند و با آنها همکاری می‌کنند، بعضی از دسته‌های داوطلب نیز دارای هسته کوچکی از آتش‌نشان‌های تمام وقت هستند که بودجه آنها توسط جامعه محلی تأمین می‌شود؛ در موارد بسیار نادر که آتش‌نشان داوطلب به‌اندازه کافی در دسترس نیست، می‌توان فعالان بخش خصوصی را به شرکت در یک فعالیت آتش‌نشانی اجباری وارد کرد، اگر آتش‌نشانان داوطلب کافی در دسترس نباشند. گروه‌های آتش‌نشانی داوطلب در آلمان خود بسته به اندازه و سطح تجهیزات به سه بخش تقسیم‌بندی می‌شوند؛ بسیاری از گروه‌های آتش‌نشانی در این کشور در کنار خدمات آتش‌نشانی، خدمات فوریت‌های پزشکی نیز ارائه می‌دهند.
فرانسه
دسته آتش‌نشانی داوطلب این کشور که راهی برای ترویج فرهنگ دفاع مدنی و همبستگی در بین مردم است، با بیش از ۱۹۰ هزار آتش‌نشان، بزرگترین نیروی آتش‌نشانی فرانسه به‌شمار می‌رود؛ این افراد علاوه بر اینکه از محل کار برای حضور در یک حادثه فراخوانده می‌شوند، ممکن است خارج از ساعات کاری خود نیز در ایستگاه‌های آتش‌نشانی در حالت آماده‌باش باشند، هزینه شرکت در عملیات و ساعات حضور آنها در جلسات یادشده به آنها پرداخت می‌شود. تیم آتش‌نشانی حرفه‌ای فرانسه نیز به‌صورت ترکیبی از متخصصان و داوطلبان یا متشکل از تنها یکی از این دسته‌ها، بیش از ۳۰ هزار آتش‌نشان دارد که در بخش‌های مختلف استخدام شده‌اند و به‌صورت شیفت کار می‌کنند، نیروهای آتش‌نشانی در پاریس و مارسی از پرسنل نظامی تشکیل شده‌اند، اما تحت کنترل وزارت کشور فعالیت می‌کنند.
کانادا
شهرهای بزرگ و بیشتر شهرستان‌های کانادا دارای آتش‌نشان‌های تمام وقت هستند و شهرهای کوچک‌تر و سایر بخش‌ها ممکن است دارای سازمانی متشکل از آتش‌نشان‌های حقوق‌دار و داوطلب باشد، بعضی از دهیاری‌های کانادا تنها از آتش‌نشان‌های داوطلب استفاده می‌کنند، اما تمام واحدهای آتش‌نشانی شهرداری‌های کشور به‌صورت عمومی فعال هستند. شرکت‌های خصوصی در بخش حفاظت از اموال خصوصی در برابر آتش (به‌طور عمده شرکت‌های هوافضا و پالایشگاه‌ها) فعالیت دارند و سازمان آتش‌نشانی فرودگاه‌ها توسط مقامات محلی فرودگاه با کمک بخش‌های محلی در صورت نیاز اداره می‌شود. وزارت ملی دفاع نیز به دلایل امنیتی آتش‌نشان‌های خود را در پایگاه‌های نیروهای کانادایی دارد و در بعضی از استان‌ها گروه‌های آتش‌نشانی را برای مقابله با آتش‌سوزی‌های جنگلی مجهز کرده است؛ شهرها و شهرک‌های کانادا نیز در امتداد آبراه‌ها قابلیت آتش‌سوزی دریایی دارند و دارای قایق‌های آتش‌نشانی هستند؛ به‌عنوان بخشی از عملیات جست‌وجو و نجات، گارد ساحلی کانادا ارائه بعضی از قابلیت‌های آتش‌نشانی دریایی را در خط ساحلی کانادا فراهم می‌کند.
