ماجرای ساختمان‌های ناایمن قصه دیروز و امروز نیست، بلکه زخمی کهنه است که هرازگاهی با اتفاقاتی نظیر ساختمان پلاسکو یا متروپل سر باز می‌کند. همزمان با سر باز کردن این زخم کهنه با موجی از مسئولیت‌پذیری مسئولان و پیگیری‌های سرعتی روبه‌رو خواهیم شد. البته معنای واژه سرعت برای این اقدامات کمی متفاوت است و از سوی دیگر روند بررسی وضعیت به شکل خاصی پیش می‌رود. در حقیقت مسئولان صبر می‌کنند تا اتفاقی رخ دهد و بعد برای کنترل آن دستوراتی صادر می‌کنند؛ حال نتیجه وقوع این اتفاقات آسیب به یک نفر باشد یا عزاداری چندین خانواده مانند حادثه تلخ پلاسکو یا آتش سوزی مراکز عمومی مانند حادثه اخیر بیمارستان گاندی که خوشبختانه آسیب جانی نداشت.

از اخطار تا حکم قضایی

عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران درباره مباحث مطرح‌شده پیرامون مخالفت شهرداری با اعلام عمومی لیست ساختمان‌های ناایمن به صمت گفت: شهرداری تهران به‌صورت جدی موضوع ساختمان‌های ناایمن را از مسیر قانونی‌اش پیگیری می‌کند، اما موافق اعلام عمومی اسامی این ساختمان‌ها نیست. وی با اشاره به احتمال ایجاد ترس عمومی با اعلام اسامی ساختمان‌های ناایمن اظهار کرد: روند قانونی از اخطار تا حکم قضایی در دست اقدام است، اما اینکه اسامی ساختمان‌ها اعلام عمومی شود تا به‌واسطه آن مردم دچار ترس شوند، درست نیست. افراد ساکن در ساختمان‌های ناایمن از این موضوع مطلع می‌شوند و اقدامات لازم را انجام

می‌دهند. محمدخانی درباره برخورد شهرداری با ساختمان‌های ناایمن بیان کرد: پیگیری شهرداری در این موضوع در دو بخش انجام می‌شود؛ درباره ساختمان‌های فرسوده که به‌دلیل قدمت بالا ناایمن شده‌اند با تسهیلاتی که کمیسیون ماده ۵ ارائه می‌دهد، شرایطی برای نوسازی به‌صرفه فراهم می‌شود. کمیسیون ماده ۵ شهرداری مربوط به بررسی و تصویب طرح‌های تفصیلی و تغییرات در این طرح‌ها است. بر این اساس «در بررسی و تصویب طرح‌های تفصیلی شهری و تغییرات آنها در هر استان یا فرمانداری کل که به‌وسیله کمیسیونی به ریاست استاندار یا فرماندار کل، با عضویت رئیس انجمن شهرستان، شهردار، نمایندگان وزارت فرهنگ و هنر و آبادانی و مسکن و نماینده مهندس مشاور تهیه‌کننده طرح انجام می‌شود، آن قسمت از نقشه‌های تفصیلی که به تصویب انجمن شهر برسد، برای شهرداری لازم‌الاجرا خواهد بود. تغییرات نقشه‌های تفصیلی اگر در اساس طرح جامع شهری موثر باشند، باید به تایید شورای‌عالی شهرسازی برسند. بخش دیگر تخلفات ساختمانی است. در این بخش، ساختمان لزوما ساختمان قدیمی نیست، بلکه ممکن است مانند ساختمان متروپل نوساز باشد. در این موارد شهرداری از مسیر قضایی ورود و موضوع را پیگیری می‌کند. پس در مجموع شهرداری در بخش بافت فرسوده تسهیلاتی برای صاحبان ملک در نظر می‌گیرد و در بخش تخلفات ساختمانی ساختمان‌های نوساز موضوع را با برخورد قاطع پیگیری می‌کند.

آتش‌نشانی کجای قصه است؟

وی با اشاره به نقش مهم آتش‌نشانی در شناسایی ساختمان‌های ناایمن، افزود: نهاد تخصصی برای سنجش ایمنی ساختمان‌ها، آتش‌نشانی است. نظارت آتش‌نشانی بر ساختمان‌های در حال ساخت، مانند گذشته و با حساسیت‌های بیشتری ادامه دارد. سازندگانی که نکات ایمنی را در زمان ساخت، رعایت نکنند، در مرحله اول ازسوی سازمان آتش‌نشانی هشدار دریافت می‌کنند و در صورت نادیده گرفتن هشدار صادره ازسوی این سازمان، از ادامه فعالیت آنها جلوگیری خواهد شد. همچنین از نظر زیرساختی، نظارت بر تدوین ضوابط و دستورالعمل‌ها در خصوص هماهنگی امور مربوط به ساخت‌وسازهای شهری و رسیدگی به امور مربوط به مهندسان ناظر ساخت‌وسازهای شهری بر عهده معاونت شهرسازی است؛ در غیر این موارد شهرداری دخالت دیگری ندارد.

گشت‌ها آغاز به کار کردند

محمدخانی با تاکید بر اهمیت موضوع ساختمان‌های ناایمن پایتخت اظهار کرد: به‌دلیل اهمیت موضوع هراز چندگاهی گشت‌های مشترک برای بررسی ایمنی ساختمان‌های ناایمن وارد میدان می‌شوند. البته با این هدف که حادثه متروپل دوباره تکرار نشود، این گشت‌ها علاوه بر احتمال حریق، کیفیت سازه را هم موردبررسی قرار می‌دهند و هدف تنها جلوگیری از آتش‌سوزی نیست. در این گشت‌ها علاوه بر آتش‌نشانی، شهرداری تهران، نظام مهندسی و ستاد بحران نیز حضور دارند.

راهکار چیست؟

سخنگوی شهرداری تهران در تشریح راهکار حل مشکلات ساختمان‌های ناایمن گفت: نگاه شهرداری در این موضوع فرابخشی است. در واقع شهرداری معتقد است با مدیریت قرارگاهی می‌شود فرآیند ایمن‌سازی را تسریع کرد. در واقع دستگاه‌هایی که در این موضوع دخیل هستند باید کنار یکدیگر قرار بگیرند و به یک تصمیم مشترک برسند.

به دردهای بازار تهران برسید

از سوی دیگر، خطرات بسیاری بازار بزرگ قدیمی و تاریخی تهران و اهالی آن را تهدید می‌کند، اما جالب است که هیچ‌یک از مسئولان مربوطه واکنشی نسبت به آن نشان نمی‌دهند. اگر نام و مکان بازارها برای‌تان اهمیت نداشته باشد، بی‌شک آماری از بازارهای فرسوده و قدیمی که درگیر آتش‌سوزی شدند، به‌دست‌تان خواهد رسید. بهزاد یعقوبی، عضو هیات امنای بازار تهران با اشاره به بی‌توجهی مسئولان نسبت به مشکلات بازار تهران به صمت گفت: ۶۰ هزار واحد صنفی در بازار تهران مستقر هستند که اگر در هر واحد حداقل ۵ نفر مشغول کار باشند چه جمعیتی را در بر می‌گیرد؟ این در حالی است که ثبت جمعیت در روزهای پایانی سال در بازار ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر است. مدیریت بحران این جمعیت کجاست؟ درباره مشکلات و خطراتی که بازار را تهدید می‌کند از طریق جامعه انجمن‌های اسلامی اصناف و بازار مکاتباتی را با دستگاه‌های مربوطه انجام دادیم؛ در نتیجه این تکلیف از شانه ما برداشته شده و باقی آن با مسئولان است. وی افزود: بازار تهران مدخل‌های زیادی دارد و باید مدیریت شهری و مدیریت بحران مدخل‌هایی را برای ورود و خروج مردم از بازار شناسایی و مشخص کند و برای خروج اضطراری مسیرهایی معین شود. سوله بحران در انتهای ناصرخسرو داریم، اما مکان‌هایی هم باید داخل بازار باشد تا مردم در مواقع بحران مانند زلزله به آنجا مراجعه کنند. یعقوبی در پاسخ به این سوال که چه نهادی مقصر این وضعیت است، اظهار کرد: وسعت و حجم افرادی که روزانه وارد بازار می‌شوند به‌حدی است که باید مشکلاتش در سطح حاکمیت حل شود؛ پس در این زمینه نمی‌توان یک سازمان یا فرد را مقصر دانست. وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت نیرو، شهرداری، مدیریت بحران، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی باید با همکاری یکدیگر اقدام به حل مشکلات بازار بزرگ تهران که در صورت بروز حادثه خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به همراه دارد، کنند. عضو هیات امنای بازار تهران با بیان اینکه بازار املاک وقفی دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد، افزود: این املاک ارزش افزوده کمی دارند. برای شهرداری تهران رقمی نیست که ساختمانی را برای اورژانس یا کلانتری ایجاد کند. بازاریان نزدیک ۲ هزار میلیارد تومان مالیات می‌دهند. چند درصد آن باید برای ناوگان آتش‌نشانی هزینه شود. می‌گویند ۹۷ درصد آتش‌سوزی‌های بازار ناشی از سیستم‌های برق است. درست است که بازاری‌ها هم مقصر هستند اما باید دستگاه‌های حاکمیتی هم کاری کنند. برخی از مشکلات بازار دیگر به‌دست شهردار منطقه حل نمی‌شود، باید دستور رئیس‌جمهوری را داشته باشد و برای حل آنها نگاه فرامنطقه‌ای داشت.

آتش‌نشانی مسئول است

ناصر امانی، عضو شورای شهر درباره نقش شورای شهر و شهرداری در ایمن‌سازی مغازه‌ها به صمت گفت: شورای شهر می‌تواند بر ایمنی ساختمان‌ها نظارت کرده و از شهرداری بخواهد نسبت به ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمنی که از قضا تعداد آنها هم در شهر زیاد است، اقدام کند. شهرداری براساس قانون تنها مسئول نظارت و آتش‌نشانی مسئول واحدهایی است که امکان آتش‌سوزی دارند، همچنین اگر سازه در بعد مهندسی و ساخت مشکل داشته باشد، نظام مهندسی مسئول است. درباره اصناف نیز بازرسان وزارت کار مسئول بازرسی هستند. شورای شهر و شهرداری تنها ناظر هستند و کار اجرایی در این راستا ندارند.

عضو شورای شهر با بیان اینکه استثنا نیز وجود دارد، بیان کرد: براساس قانون اگر در موقعیتی امکان ریزش ساختمان وجود داشته باشد، شهرداری ساختمان را ایمن‌سازی و سپس با افزودن درصدی که در قانون ذکر شده، هزینه را از صاحب ملک دریافت می‌کند. اکنون سازکار قانونی این کار فراهم نیست و دارای مراحل قانونی زیادی است، برای مثال باید از قوه قضاییه و... مجوز دریافت شود.

سخن پایانی

هر سال در گوشه و کنار این شهر در ابعاد کوچک و بزرگ شاهد بروز حوادث و آتش‌سوزی در ساختمان‌ها و اماکن ناایمن هستیم که در پی آن جان و مال بسیاری از شهروندان به‌خطر می‌افتد؛ حوادثی همچون فرو ریختن ساختمان پلاسکو و متروپل که جان‌های عزیزی در پی آن از بین می‌رود. در پی وقوع حوادث تلخ سیلی از پیام‌های تسلیت سرازیر و ناگهان حس مسئولیت‌پذیری ایجاد می‌شود. در حقیقت مسئولان به عملیات‌های کاغذی علاقه زیادی دارند، زیرا هم تنها روی کاغذ اخطار می‌دهند و هم روی کاغذ تسلیت می‌گویند.