۲۰ تا ۲۶ آبان به نام هفته ملی دیابت نام‌گذاری شده زیرا این روزها ۱۴ درصد از جمعیت ایران درگیر این بیماری شده است و عوارض ناشی از ابتلا به این بیماری، تا پایان عمر سلامت جسمانی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دیابت یک بیماری مزمن ناتوان‌کننده محسوب می‌شود که عوارض بسیاری مانند آسیب‌های قلبی عروقی، چشمی، کلیوی، زخم‌های دیابتی و نابینایی را به همراه دارد و هزینه‌های فراوانی را نیز بر خانواده‌ها و جامعه تحمیل می‌کند. البته نکته امیدوارکننده درباره دیابت این است که این بیماری با روش‌های پیشگیرانه و درمانی قابل مهار است. سازمان بهداشت جهانی نیز در هدف‌گذاری‌های خود ابراز امیدواری کرده که شیوع آن تا سال ۲۰۲۵ میلادی متوقف شود. آمارها نشان می‌دهد که شیوع دیابت در کشور، به طرز نگران‌کننده‌ای رو به افزایش است. آمارهای رسمی، شیوع بیماری دیابت در ایران را طی 5 سال، با رشد ۳۰ درصدی نشان می‌دهد. بر اساس این آمار در سال ۱۳۹۵ شیوع دیابت در کشور ۱۱ درصد بوده که در سال ۱۴۰۰ به حدود ۱۴ درصد افزایش یافته است. به همین دلیل کارشناسان این حوزه بر این باورند که برای بهبود این روند در کشور لازم است تا سیاستی در جهت آگاهی‌رسانی افراد اتخاذ شود و در عین حال روش‌های درمانی مطلوبی برای مبتلایان به این بیماری در نظر گرفته شود.

شعار کمپین ۳ ساله دیابت «دسترسی به مراقبت دیابت» است و شعار اختصاصی امسال روز جهانی دیابت نیز «دیابت: شناخت خطرات، اقدام موثر» اعلام شده است. مجمع عمومی سازمان ملل در ۲۰ دسامبر ۲۰۰۶ با تصویب قطعنامه برجسته و منحصر به فرد، دیابت را «یک بیماری مزمن و ناتوان‌کننده با هزینه‌های هنگفت» معرفی کرد که خانواده‌ها، دولت‌ها و کل جهان با آن مواجه است. براساس قطعنامه سازمان ملل، چهاردهم نوامبر که در تقویم ما مصادف با ۲۳ آبان است، روز جهانی دیابت اعلام شد. این سازمان با پذیرش روز جهانی دیابت و برجسته کردن خطرات جهانی این بیماری، تعهد خود را برای مبارزه با دیابت نشان داده است.

افت قندخون افراد دیابتی خطرناک است

غزاله اسلامیان، استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: افت قندخون یا هیپوگلیسمی زمانی اتفاق می‌افتد که سطح قندخون بسیار پایین باشد.

به گفته وی، دلایل گوناگونی می‌تواند باعث افت قند خون شود، اما شایع‌ترین علت افت قندخون در بیماران دیابتی پس از تزریق انسولین یا مصرف داروهای کاهنده قند خون ممکن است به دلیل مصرف ناکافی مواد غذایی یا ورزش شدید رخ دهد.

تنظیم قند خون

اسلامیان افزود: گلوکز منبع اصلی انرژی مورد نیاز بدن است، اما نمی‌تواند بدون کمک هورمون انسولین وارد سلول‌های برخی از بافت‌های بدن شود.

استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خاطرنشان کرد: هنگامی که سطح گلوکز خون بالا می‌رود از برخی سلول‌های لوزالمعده یا پانکراس هورمون انسولین آزاد می‌شود که این هورمون به گلوکز کمک می‌کند تا وارد سلول‌ها شود و سوخت لازم برای آنها را فراهم می‌کند.

این دکترای تخصصی علوم تغذیه یادآور شد: گلوکز اضافی در کبد و ماهیچه ذخیره می‌شود. از سوی دیگر در صورتی که فرد چند ساعت غذا نخورد سطح قند خون او افت پیدا می‌کند.

به گفته عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، هورمون دیگری از پانکراس به نام گلوکاگون ترشح می‌شود که می‌تواند قند ذخیره شده در کبد را تجزیه کند و گلوکز را به جریان خون برگرداند.

راهکارهای پیشگیری از افت قند خون

اسلامیان، افت قند خون را یکی از مشکلات شایع در بیماران تزریق‌کننده انسولین عنوان کرد که نشانه‌های آن با تعریق، لرزش، احساس خستگی یا گرسنگی همراه است.

وی با بیان اینکه بیماران دیابتی به‌ویژه افرادی که انسولین تزریق می‌کنند در خطر افت قند خون قرار دارند، دریافت منظم میان وعده‌ها و وعده‌های غذایی را از جمله راهکارهای مهم برای رفع این مشکل عنوان کرد.

این استادیار دانشگاه به بیماران دیابتی توصیه کرد: دو ساعت پس از تزریق انسولین از میان وعده مناسب طبق نظر متخصص تغذیه استفاده کنند.

به گفته وی، بیمار اگر داروهای جدیدی مصرف می‌کنند یا برنامه غذایی و دارویی خود را تغییر می‌دهند، یا یک ورزش جدید را شروع می‌کنند حتما باید با متخصص تغذیه خود درباره تاثیر این تغییرات بر نحوه مدیریت بیماری و خطر افت قند خون مشورت کند.

اسلامیان همچنین تاکید کرد: بیماران دیابتی باید با متخصص تغذیه در خصوص نوع و میزان میان وعده آخر شب خود به منظور پیشگیری از افت قند خون در هنگام خواب مشورت کند.

کنترل وضعیت قند خون در بیماران دیابتی

این استادیار دانشگاه با تاکید بر ضرورت کنترل وضعیت افت قند خون در بیماران دیابتی گفت: بیماران دیابتی باید قند خون خود را با استفاده از دستگاه‌های تست قند خون خانگی پایش کنند.

وی خاطرنشان کرد: افراد مختلف، حس‌های متفاوتی در زمان بروز افت قند خون دارند؛ اگر حس معمول و طبیعی نداشتید، حتما قند خون خود را چک کنید. اگر دچار افت شدید قندخون می‌شوید این سوالات را از خود بپرسید:

آیا وعده یا میان وعده غذایی خود را مصرف کرده‌ام؟

آیا وعده‌های غذایی خود را در زمان مشخص خورده‌ام؟

آیا کمتر از معمول غذاخورده‌ام؟

آیا کمتر از معمول منابع غذایی حاوی کربوهیدرات مصرف کرده‌ام؟

آیا بیشتر از معمول ورزش کرده‌ام؟

آیا بیش از معمول انسولین تزریق کرده‌ام؟

آیا اخیرا پزشک داروهایم را تغییر داده است؟

اسلامیان یادآور شد: در مواقعی که احساس افت قند خون به فرد دست می‌دهد، بلافاصله قند خون باید چک شود. اگر قند خون زیر ۷۰ بود باید سریعا یک ماده غذایی قندی دریافت شود. برای مثال نصف لیوان آبمیوه یا شربت قندی بنوشد یا یک قاشق غذاخوری عسل یا شکر را در یک لیوان آب ریخته و مصرف کند.

وی افزود: باید ۱۵ دقیقه بعد قندخون فرد مجدد اندازه‌گیری شود. اگر هنوز قند خون زیر ۷۰ بود، مراحل بالا باید تکرار شود. در صورتی که فرد به قدری بی‌حال است که نمی‌تواند اقدامات بالا را انجام دهد یا با وجود انجام اقدامات بالا، قند خون پس از نیم ساعت، بالای ۸۰ نیامده با اورژانس (شماره ۱۱۵) باید تماس گرفته شود. این استادیار دانشگاه تاکید کرد: افراد دیابتی، همواره یک منبع کربوهیدرات ساده (مانند آبنبات) باید همراه داشته باشند تا در صورت کاهش قند خون مصرف کنند.

اسلامیان به افراد دیابتی توصیه کرد در مواقعی که بیرون از منزل هستند یک ماده غذایی شیرین مانند آبنبات همراه خود داشته باشند تا در زمان افت قندخون استفاده کنند. همچنین هنگامی که در حال رانندگی هستند وقتی دچار افت قند خون می‌شوند نباید به رانندگی ادامه دهند.

جمعیت ۵۰۰ میلیون نفری دیابتی‌ها در جهان

افشین استوار، رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره آمار بروز دیابت در ایران و جهان، ‌ گفت: طی سال‌های اخیر شیوع دیابت در دنیا بسیار افزایش یافته؛ به شکلی که اکنون از هر ۱۰ نفر، یک نفر به دیابت مبتلا است و این یعنی شیوع دیابت در دنیا حدود ۱۰ درصد است.

وی افزود: به دلیل این روند افزایشی، سازمان بهداشت جهانی در اهداف ۹ گانه‌ای برای کشورهای دنیا تعیین و هدف‌گذاری کرده است تا شیوع دیابت را تا سال ۲۰۲۵ متوقف کند؛ زیرا به نظر می‌رسد ما نمی‌توانیم شیوع دیابت را کاهش دهیم؛ بنابراین فعلا هدف این است که نگذاریم از مقدار فعلی بیشتر افزایش یابد که البته همین هدف هم تاکنون در هیچ کشوری محقق نشده است. رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: ۱۰ درصد مردم بالای ۲۰ سال جهان مبتلا به دیابت هستند که یعنی بیش از ۵۰۰ میلیون نفر در جهان به دیابت مبتلا هستند و روند به‌گونه‌ای است که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۰ این آمار به ۷۵۰ میلیون نفر برسد.

دیابت، فشارخون و سیگار، متهمان ردیف اول بیماری‌های عروقی

سید مسعود حسینی، فوق تخصص رشته نوین جراحی عروق با بیان اینکه جراحی عروق، یک رشته نوین فوق‌تخصصی در عرصه علوم پزشکی است، گفت: تغییر فرم و سبک زندگی نسبت به گذشته، پیر شدن جمعیت، کم‌تحرکی و استرس بالا نیز می‌تواند در ابتلا به بیماری‌های عروقی سهیم باشد.

وی افزود: اختلال‌های سیستم عروقی، بیماری‌ شریان‌ها، وریدها و رگ‌های لنفاوی با روش‌های درمان دارویی، و روش‌های کم تهاجمی با استفاده از استنت‌ها و کاتترها و بازسازی سیستم عروقی و روش‌های جراحی باز درمان می‌شوند.

این متخصص از جمله عوامل افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های عروقی را افزایش سن، سابقه خانوادگی در بیماری‌های قلبی و عروقی، آسیب‌دیدگی، حاملگی، نشستن، ایستادن یا دراز کشیدن طولانی مدت و بدون فعالیت، استعمال دخانیات، چاقی، فشار خون، دیابت، کلسترول بالا و دیگر مواردی که ممکن است سلامتی سیستم قلبی عروقی را تحت تاثیر قرار دهد، اعلام کرد. به گزارش ایرنا وی با بیان اینکه با افزایش سن، مشکلات عروقی بسیار رایج می‌شوند اظهار داشت: از آنجایی که این مشکلات به ندرت در مراحل اولیه دارای علائم هستند، بسیاری از افراد متوجه ابتلای خود به این بیماری نمی‌شوند. حسینی، مشکلات اورژانسی، قطع دست‌وپا، لخته‌های خون در سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها، اختلالات لنفاوی، بیماران دیالیزی، واریس، اختلالات مادرزادی، سرطان‌های پیشرفته و واریس را از دیگر موارد مربوط به جراحی عروق اعلام و تصریح کرد: ۳۰ درصد مردم به درجات مختلف با بیماری‌های عروقی درگیر هستند .

وی با بیان اینکه روزانه ۵۰ تا ۶۰ بیمار در یزد برای مشکلات عروقی خود به مرکز درمانی دولتی «بقایی پور» مراجعه می‌کنند، افزود: بیشترین ریسک فاکتورها در این حوزه مربوط به سیگار، قند و چربی خون است که باعث دیابت و فشار خون شده و به عروق آسیب می‌زند و سکته‌های مغزی و قلبی، پیامد آن است، نارسایی کلیه‌ها را به دنبال دارد و موجب حتی قطع دست‌وپا می‌شود.این متخصص از شهروندان خواست با تصحیح الگوی زندگی ، تغییر در سبک رژیم غذایی و رعایت بهداشت فردی، نکشیدن سیگار، ورزش مناسب و حتی در مواردی مصرف داروهای کنترل فشار خون و چربی خون بالا از ایجاد آسیب عروقی پیشگیری کنند.همچنین لازم به ذکر است که آخرین بررسی‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد، بیش از ۱۴ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال کشور یعنی چیزی حدود ۷ میلیون نفر ایرانی به دیابت مبتلا هستند و این روند رو به افزایش در آینده نزدیک به بیش از ۱۰ میلیون مبتلا خواهد رسید.