دلایل توقف مترو پایتخت در پیچ مشکلات
اواخر آبان، سرپرست شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه با اشاره به آخرین آمار مسافران مترو پایتخت، از افزایش آمارهای تردد مسافران نسبت به سال گذشته خبر داد.
به گزارش مدیریت ارتباطات و اموربین الملل شرکت بهره برداری مترو تهران؛ حامد عباسی نامی با بیان اینکه تعداد مسافر 7 ماه نخست سال گذشته ۱۵۴ میلیون مسافر بود گفت: براساس آمارهای تردد، متروی تهران امسال ۲۲۱ میلیون مسافر داشته که نشان از افزایش مسافر دارد. به گفته این مقام مسئول خط یک شلوغ ترین خط مترو، ایستگاه مترو میدان آزادی پرترددترین و ایستگاه شهر آفتاب خلوت ترین ایستگاه های مترو تهران هستند.
سرپرست شرکت بهره برداری متروی تهران و حومه معتقد است، متروی تهران ستون فقرات حمل و نقل عمومی است و سفر کردن برای تمامی شهروندان با این وسیله حمل و نقل پاک، ایمن و سریع آسان تر شده و مسافران با مدیریت زمان سفر خود می توانند راحت تر از این وسیله استفاده کنند. هرچند که بسیاری از کارشناسان و مسافران مترو این نظر را قبول ندارند. به گفته این گروه این رضایت بخش نیست که سهم ناوگان مترو تهران از کلانشهری با روزانه 18 میلیون سفر، فقط 2 میلیون و 500 هزار سفر باشد. بنابراین باید برای افزایش سهم مترو، همه نهادهای مسئول با تمام توان پشتیبان مدیریت شهری باشند.
محمد علیخانی، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی و از اعضای شورای پنجم شهر تهران با بیان اینکه تکمیل مترو فعلی تهران ۳۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد، معتقد است تامین این اعتبار به سرعت ممکن نخواهد بود.
علیخانی در گفت وگو با صمت با تاکید بر اینکه برای ساخت هر کیلومتر مترو باید حدود ۱۲۰۰ میلیارد تومان هزینه شود، گفت: طبق برنامه اگر سالی ۱۲ . ۵ کیلومتر به خط مترو تهران اضافه شود، می توان در این بخش، عملکرد شهرداری را قابل دفاع دانست.
دو معضل اساسی کلانشهر تهران
آلودگی هوا و ترافیک، دو معضل اساسی کلانشهر تهران است. مهم ترین راهکار رفع این مشکل، توسعه حمل ونقل عمومی با اولویت مترو است.
در ۴ سال گذشته عقب ماندگی های زیادی در زمینه توسعه حمل ونقل عمومی شاهد بودیم.
برخی کارشناسان معتقدند فاصله معناداری در حوزه های گوناگون از واگن های مترو گرفته تا اتوبوسرانی و تعداد ون ها تا وضع مطلوب وجود دارد.
بسیاری نیز تاکید دارند این عقب ماندگی در ناوگان حمل ونقل عمومی باعث نارضایتی کاربران در این حوزه شده است.
از سوی دیگر، رشد شتابان جمعیت و افزایش تعداد خودروها، حجم سرسام آور ترافیک و به تبع آن، آلودگی نفس گیر در کلانشهر تهران، توسعه ناوگان مترو تهران را به ضرورتی اجتناب ناپذیر بدل کرده
است.
آمارها نشان می دهد از سال 84 تا 96 ناوگان مترو تهران توسعه محسوسی داشته اما به یک باره و در 4 سال گذشته روند توسعه (هلدینگ) به جز در تکمیل بخشی از خطوط و بهره برداری تعدادی ایستگاه متوقف شده است، به طوری که به اذعان مدیران وقت شهری حتی یک کیلومتر مترو هم در تهران احداث نشد.
مترو یکی از مهم ترین بخش های حمل ونقل عمومی به ویژه در کلانشهرها به شمار می رود. وضعیت مترو تهران را چگونه ارزیابی می کنید و برنامه های اعلام شده برای پیشرفت این صنعت را چقدر عملیاتی می دانید؟
قرار است تهران حدود ۵۰۰ کیلومتر مترو داشته باشد. این حجم از مترو، با تعریف خطوط جدید و اضافه کردن ایستگاه ها باید تا سال ۱۴۲۰ به بهره برداری برسد. مترو تهران از قبل از انقلاب، کار خود را آغاز کرد. در رژیم سابق مطالعات اولیه انجام و چند تونل در تپه های عباس آباد کشیده شده بود که با وقوع انقلاب این کار نیمه تمام رها شد.
پس از آن مرحوم هاشمی رفسنجانی برای آغاز به کار دوباره پروژه های مترو تلاش کرد و در نهایت توانست کار را شروع کند. از آن زمان تاکنون حدود ۲۵۰ کیلومتر مترو را به بهره برداری رسانده ایم؛ به زبان ساده تر نتیجه حدود نیم قرن تلاش، ۲۵۰ کیلومتر مترو بوده؛ پس چندان منطقی نیست که در ۴ سال، کاری معادل ۵۰ سال انجام شود.
در عین حال باید به این نکته هم توجه کنیم که گرچه حدود نیمی از مترو تهران به مرحله بهره برداری رسیده اما از تمام ظرفیت این مترو استفاده نمی شود. به دلیل مشکلاتی که هم اکنون وجود دارد، حدود ۴۰ درصد از ظرفیت واقعی مترو پایتخت مورداستفاده قرار می گیرد، زیرا نه قطار به اندازه کافی داریم و نه واگن.
به همین دلیل، باوجود اینکه استاندارد جهانی فاصله عبور دو مترو از یک ایستگاه، حدود ۲ دقیقه است، در تهران ۴ تا ۵ دقیقه میان عبور قطارهای گوناگون فاصله می افتد.
برای اینکه از تمام ظرفیت مترو پایتخت استفاده کنیم، چه امکاناتی باید فراهم آید؟
قبل از هر چیز باید بدانیم ناوگان فعلی قطار شهری فرسوده است و تعداد واگن ها کم؛ به بیان دیگر خط کافی در برخی بخش ها ایجاد کرده ایم اما هنوز نتوانسته ایم قطار و واگن کافی برای آنها فراهم کنیم، به همین دلیل از زیرساخت فعلی نیز به نحو احسن استفاده نمی شود.
پرواضح است برای اینکه تمام ظرفیت های فعلی بالفعل شوند، نیاز به بودجه و سرمایه گذاری بیشتری است که در شرایط فعلی کشور، معقول به نظر نمی رسد.
برای استفاده از تمام ظرفیت خطوط فعلی مترو پایتخت، چقدر سرمایه گذاری نیاز است؟
هم اکنون نیاز به ۳ هزار واگن جدید داریم. اگر هر واگن را براساس نرخ دلار بازار آزاد حساب کنیم، تامین آن حدود ۳۰ میلیارد تومان هزینه دارد. حال باید توجه شود که هر قطار ۷ واگن دارد؛ یعنی باید برای هر قطار ۲۱۰ میلیارد تومان بودجه مربوط به تامین واگن کنار گذاشته شود.
حالا اگر قرار باشد ۳۳ هزار واگن موردنیاز همین امروز تامین شود، باید حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری شود، در حالی که بودجه سال آینده شهرداری حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان است. چطور کسی می تواند ادعا کند در ۴ سال و با این بودجه می تواند پروژه مترو تهران را تکمیل کند؟ به نظر من، با این وضعیت، حتی امکان استفاده کامل از ظرفیت بالقوه هم وجود ندارد.
وعده را نمی توان تحلیل کرد. قول دادند ۴ میلیون واحد مسکونی بسازند. امیدوارم موفق شوند اما در دوره احمدی نژاد با آن درآمدهای افسانه ای، در مجموع ۸ سال فقط ۸۵۰ هزار واحد مسکونی، با آن استاندارد نازل آماده شد. چطور در شرایط فعلی می توان سالی یک میلیون واحد مسکونی ساخت؟ این را نمی دانم.
پس شهروندان تهرانی باید قید استاندارد شدن حمل ونقل عمومی را به دلیل مشکلات شهرداری و مدیران شهری بزنند؟
اشتباه نکنید، مسئول توسعه حمل ونقل شهرها، دولت ها هستند و در این زمینه قوانین هم وجود دارد اما دولت به دلیل مشکلاتی مانند تحریم ها، کسری بودجه، تورم، اشتغال، مسائل امنیتی و دفاعی و... توجهی به این موضوع ندارد.
در هر صورت، این هدف شوراهای شهر است که حمل ونقل عمومی را گسترش دهند و همواره، توسعه حمل ونقل عمومی جزو اهداف مدیران شهری بوده است اما این مهم بدون حمایت کافی ازسوی دولت ها نتیجه ای نخواهد داشت. در عین حال با توجه به مشکلات موجود شاید این انتظار که دولت به مشکلات ناوگان حمل ونقل شهری بپردازد را درست ندانند. دولت، امروز با مشکلات و اعتراضات گوناگون طبقه کارگر و اقشاری مانند معلمان و بازنشستگان مواجه و قوه مجریه درگیر تامین هزینه های خود است.
تهران شهری است با انبوه مشکلات که در آن معضل حمل ونقل شهری به خوبی خود را نشان می دهد. مشکلات کنونی حمل ونقل شهری، باوجود انواع وسایل حمل ونقل عمومی، ناشی از چیست؟
اگر بخواهم کارشناسی حرف بزنم و واقعیات را بیان کنم، باید تصریح کنم مشکلات شهری تهران، محصول یک دوره تاریخی از انباشت نیازها و پاسخ ندادن به آنهاست. به طورکلی در روند توسعه شهرها در جهان، پیش از هر چیز به توسعه زیرساخت ها و نیازهای یک شهر اندیشیده می شود.
یک شهر برای اینکه شهر باشد باید اماکن گوناگون و موردنیاز شهروندان خود را داشته باشد که از مراکز درمانی گرفته تا ورزشی و آموزشی را در برمی گیرد. در این میان، حمل ونقل یکی از مهم ترین ارکان یک شهر است و بدون داشتن یک سیستم حمل ونقل همگانی استاندارد، شهری به وجود نخواهد آمد.
تهران، شهری با حدود ۳۰۰ سال قدمت است که ابتدا بسیار کوچک بود و به تدریج وسعت یافت. این رشد سبب شد تهران به حاشیه ها و روستاهای اطراف خود متصل و از یک شهر کوچک به یک ابرشهر تبدیل شود.
به این ترتیب چه مواردی مانع توجه به ملزومات توسعه شهری تهران شده است؟
مسئله اصلی این بود که توسعه شهری سریع تر از توسعه زیرساخت ها انجام می شد. مثلا پروژه ای تعریف می شد که بنا بود با اجرایی شدن آن بخشی از نیازها برطرف شود اما پیش از اینکه پروژه به مرحله بهره برداری برسد، شهر رشد کرده و نیازهای دیگری به وجود آمده بود. در واقع امکانات به کُندی تامین می شد اما نیازها روزافزون رشد می کرد.
برخی از مسئولان مدعی هستند با سرعت می توانند مشکلات حوزه حمل ونقل عمومی در حوزه مترو را حل کنند. آیا واقعا می شد مترو تهران را ۴ ساله تکمیل کرد و در دوره های گذشته به آن بی توجهی شده است؟!
فکر می کنم این ادعاها بیش از اینکه بیانگر پیشتاز بودن یک مدیر یا شهردار باشد، نشان دهنده ناآشنایی او با مدیریت شهری است. بگذارید این را مورد تاکید قرار دهم که مسئله من دفاع از عملکرد شورای شهر پنجم نیست و دعوای جناحی و سیاسی هم با کسی، به ویژه شهردار و اعضای شورای شهر جدید ندارم و اگر هم روزی وعده هایی که می دهند عملی شود، خوشحال خواهم شد و باید از آنها قدردانی کرد. اگر از نظر کارشناسی به مسئله بنگریم، ادعای تکمیل ۴ ساله مترو تهران یا ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی را نباید جدی گرفت. وعده ها باید تناسب درستی با توانایی ها و امکانات داشته باشند. بنا بر برنامه های تعیین شده، مترو تهران باید تا سال ۱۴۲۰ تکمیل شود، حال اگر مدیران جدید ادعا می کنند می توانند تا ۱۴۰۴ آن را تکمیل کنند، چاره ای نیست، جز اینکه ۴ سال صبر کنیم تا در عمل مشخص شود، این حرف ، چقدر کارشناسی است و چقدر سیاسی.
عملکرد دوره پنجم شورای شهر تهران در تکمیل مترو چگونه بود و چه انتظاری را از مدیران این دوره، معقول می دانید؟
اگر ادعاها کنار گذاشته شود، بهتر می شود به هم کمک کرد. ساخت هر کیلومتر مترو، با تونل، ریل و واگن با استاندارد بالا ۱۵۰۰ میلیارد تومان و با استاندارد پایین، ۱۲۰۰ میلیارد تومان هزینه دارد. با این حساب، برای تکمیل ۲۵۰ کیلومتر باقیمانده، شهرداری به ۳۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد؛ به زبان ساده تر، تحقق وعده شهردار، نیاز به ۶ سال سرمایه شهرداری دارد که در مدت ۴ سال فقط در مترو هزینه شود.
برای تکمیل این پروژه طبق برنامه، یعنی تا سال ۱۴۲۰ باید سالانه ۱۲ . ۵ کیلومتر مترو ساخته شود. این رقم مناسب و به نسبت معقولی است. البته در زمان ما هم این محقق نشد و در ۴ سال دوره پنجم شورا در نهایت ۴۰ کیلومتر مترو ساخته شد. البته کلنگ بخشی از آن، در گذشته خورده بود و در دوره ما به بهره برداری رسید. مدیران حاضر اگر سالی ۱۲ . ۵ کیلومتر مترو با وضعیت فعلی بسازند، باید موردتقدیر قرار بگیرند.
ضمن اینکه مترو تهران در نهایت باید بتواند شهرهای اقماری را به پایتخت وصل کند. بخش مهمی از کارگران شهری، در حاشیه های شهر زندگی می کنند، چراکه مسکن آن قدر گران شده که این کارگران امکان تامین خانه ندارند. حداقل انتظاری که آنها دارند تامین حمل ونقل ایمن و ارزان عمومی است تا حداقل خود را راحت تر سرکار برسانند. اگر مترو تهران به شهرهای اقماری نرسد، دوباره باید افراد به خودروهای شخصی تکیه کنند و این امر به افزایش تلفات جاده ای منجر خواهد شد.
