«کاشی‌آبی»ها در خطرند
از مدرسه به‌عنوان خانه دوم دانش‌آموزان یاد می‌شود و در دوران قبل از همه‌گیری کرونا و زمانی که آموزش حضوری از سر گرفته شد، دانش‌آموزان بیشتر وقت خود را در طول روز در مدارس می‌گذراندند، به همین علت استحکام، ایمنی و امکانات مدارس برای دانش‌آموزان و خانواده آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
از مدرسه به عنوان خانه دوم دانش آموزان یاد می شود و در دوران قبل از همه گیری کرونا و زمانی که آموزش حضوری از سر گرفته شد، دانش آموزان بیشتر وقت خود را در طول روز در مدارس می گذراندند، به همین علت استحکام، ایمنی و امکانات مدارس برای دانش آموزان و خانواده آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در گذشته دانش آموزانی به علت ایمن نبودن مدرسه، صدمات زیادی دیده اند که برخی از آنها جبران ناپذیر بوده است. در تهران هم مدارس فرسوده ای وجود دارند که به دلیل کمبود فضای آموزشی همچنان پذیرای دانش آموزان هستند، در حالی که استانداردهای لازم برای تامین امنیت دانش آموزان را ندارند. نام مدارس کاشی آبی نیز در میان مدارس فرسوده به چشم می خورد. تهران با مسئله ای تحت عنوان مدارس کاشی آبی روبه رو است؛ مسئله ای که تاکنون گزارش زیادی از آن منتشر نشده و ظاهرا منظور مدارس قدیمی است؛ ساختمان هایی که حدود ۶۰ تا ۷۰ سال از عمر آنها می گذرد و به دلیل آنکه سر در همه آنها با کاشی های آبی تزئین شده، با عنوان «مدارس کاشی آبی» شناخته می شوند. اگر چرخی در برخی از کلانشهرها از جمله تهران بزنیم، روی تابلوی برخی مدارس، سال تاسیس آنها مشاهده می شود که به دهه ۳۰ یا ۴۰ برمی گردد و اتفاقا این دست از مدارس سهم بیشتری در میان مدارس پایتخت دارند. اغلب سن بنای این مدارس بیشتر از والدین دانش آموزان و معلمان است؛ از همین رو به نوعی میراث فرهنگی محسوب می شوند و نباید دست به تخریب آنها زد. طبق اصل ۳۰ قانون اساسی، در جمهوری اسلامی ایران، تامین فضای آموزشی مناسب و ایمن وظیفه دولت است، این در حالی است که نوسازی و بازسازی مدارس به عنوان مهم ترین مراکز آموزشی در اولویت دولت نبوده و نیست. صمت در این گزارش به بررسی وضعیت مدارس کاشی آبی و فرسوده پرداخته است.
مدارس تهران در صدر جدول فرسوده ها
مدیرکل آموزش و پرورش استان تهران، در گفت وگو با صمت، وضعیت مدارس فرسوده و کاشی آبی پایتخت را نامناسب عنوان کرد و گفت: در یک رده بندی کلی در زمینه فرسودگی مدارس، مدارس تهران، سیستان و بلوچستان و استان البرز در ۳ ردیف نخست قرار دارند که مدارس کاشی آبی هم جزو این مدارس هستند.
علیرضا کریمیان فرسودگی مدارس کاشی آبی که اصطلاحی متعلق به مدارس قدیمی است را یکی از معضلات اصلی آموزش و پرورش تهران عنوان کرد و گفت: عمده مشکل این بناهای قدیمی فرسودگی بیش از حد آن است؛ به نحوی که عمدتا سن آنها به ۶۰ سال و بالاتر می رسد.
وی ادامه داد: مدارس کاشی آبی که در دهه ۴۰ و قبل از آن از محل بودجه آموزش و پرورش ساخته شده اند با مشکل فرسودگی مواجهند و نیاز به نوسازی دارند.
مدیرکل آموزش و پرورش استان تهران علت اصلی نوسازی نشدن مدارس کاشی آبی را مشکل اسناد آن اعلام کرد و افزود: سند مالکیت این مدارس به نام شهرداری است و در اختیار آموزش و پرورش قرار ندارد، اما خیرینی که در حوزه مدرسه سازی فعالیت می کنند می گویند شرط هزینه کرد در این مدارس، ثبت سند این املاک به نام دولت است؛ به عبارتی تاکید دارند مدارس باید به نام آموزش و پرورش باشد، نه شهرداری.
از سوی دیگر به دلیل وسعت این مدارس و هزینه بالای تعمیرات از بازسازی آن خودداری می شود.
مدیرکل آموزش و پرورش استان تهران ادامه داد: خیرین مدرسه ساز اغلب تمایل دارند در استان های محروم فعالیت کنند، زیرا بودجه ساخت یک مدرسه ۱۸ کلاسه در تهران را می توان در راه ساخت ۳ مدرسه در استان های دیگر هزینه کرد.
کریمیان گفت: اداره کل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس شهر تهران تلاش می کند برای حل مشکلات مدارس کاشی آبی برنامه ریزی جدی داشته باشد.
کریمیان افزود: باتوجه به نتایج نشست اخیری که با شهردار تهران در زمینه مدارس کاشی آبی داشتیم، انتظار می رود هرچه سریع تر سند مالکیت مدارس کاشی آبی از شهرداری، به نام دولت با بهره برداری آموزش و پرورش تهران منتقل شود.
مدیرکل آموزش و پرورش استان تهران در پاسخ به این سوال که چرا تاکنون به مدارس کاشی آبی رسیدگی نکرده اید، گفت: با بودجه ای که در اختیار سازمان آموزش و پرورش قرار دارد، توان بازسازی و نوسازی مدارس کاشی آبی در این سازمان وجود ندارد. باتوجه به این موضوع، از خیرین مدرسه ساز درخواست کمک کرده ایم، اما متاسفانه تمایلی برای این کار نشان نداده اند. دلیل این افراد، بالا بودن هزینه نوسازی در تهران و اسنادی که به نام شهرداری است، عنوان شد.
کریمیان در پاسخ به این سوال که وضعیت مدارس کاشی آبی در حال حاضر چگونه است، بیان کرد: این فضاهای آموزشی به دلیل فرسودگی، در وضعیت مناسبی برای تحصیل دانش آموزان قرار ندارند و به سرعت نیازمند بازسازی، نوسازی و اقدامات موثر در این زمینه هستند.
مدیرکل آموزش و پرورش استان تهران افزود: در حال حاضر یک میلیون و ۱۶۰ هزار دانش آموز در تهران تحصیل می کنند که اگر آمار ۴۰ درصدی مدارس فرسوده و کاشی آبی پایتخت مبنا قرار گیرد، به معنای آن است که به طور متوسط نزدیک نیم میلیون دانش آموز تهرانی در مدارس ناایمن و کاشی آبی تحصیل می کنند.
کریمیان در پایان گفت: مدارس کاشی آبی و فرسوده، نیازمند توجه مسئولان هستند و باید نگاه ویژه ای به این مدارس داشت. گفتنی است ۸۶ مدرسه کاشی آبی در تهران وجود دارد.
اختصاص بودجه برای نوسازی فرسوده ها
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران در گفت وگو با صمت اظهار کرد: آموزش و پرورش یکی از مهم ترین ارگان های کشور به حساب می آید و مسئولیت سنگینی بر عهده دارد.
نرگس معدن پور با اشاره به اینکه باید بودجه آموزش و پرورش را تقویت کرد، گفت: آموزش و پرورش بعد از خانواده، مهم ترین نهاد تربیت نسل است و ضرورت دارد مطالبه گری لازم از دولت به منظور رفع مشکلات این نهاد انجام شود. رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران ادامه داد: تقویت بودجه وزارت آموزش و پرورش اهمیت بسیاری دارد، چراکه می توان با تقویت بودجه این بخش بسیاری از مشکلات نوسازی مدارس فرسوده را برطرف کرد.
این عضو شورای شهر درباره بودجه ای که شورای شهر برای آموزش و پرورش استان تهران در نظر گرفت، بیان کرد: شورای شهر تهران برای نوسازی، عمران و مناسب سازی مدارس پایتخت در سال تحصیلی ۱۴۰ 2- ۱۴۰ 1 ۴۵ میلیارد تومان بودجه اختصاص داده است. این بودجه در راستای تجهیز، عمران و مناسب سازی حریم مدارس کاشی آبی و فرسوده هزینه خواهد شد و تفاهمنامه این اقدامات بین شورای شهر و ۱۰ منطقه آموزش و پرورش امضا شده است.
معدن پور ادامه داد: پس از حادثه هایی که در ساختمان های فرسوده اتفاق افتاد، تصمیم بر این شد که ایمن سازی مراکز آموزشی در اولویت قرار گیرد. با همین نگاه شورای شهر تهران باید نقش مهمی در ایمن سازی مدارس کاشی آبی که ۶۰ سال از عمر آنها می گذرد، داشته باشد تا دانش آموزان بتوانند در محیطی ایمن به تحصیل بپردازند.
وی ادامه داد: مدارس کاشی آبی، در محلات کم برخوردار شهر تهران واقع شده اند و فرسودگی در این مدارس نسبت به سایر مدارس فرسوده تهران مشهودتر است.
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران در پاسخ به این سوال که چرا اسناد مدارس کاشی آبی همچنان در اختیار شهرداری قرار دارد، گفت: در زمان ساخت این مدارس، اسناد به نام شهرداری صادر شده و از همان ۶۰ سال قبل تاکنون این اسناد همچنان به نام شهرداری است، اما در نظر داریم هرچه سریع تر، این اسناد را به نام دولت کنیم.
معدن پور در پایان گفت: معلمان و فرهنگیان می توانند در رفع بسیاری از مسائلی که ما در شهر تهران با آن مواجهیم، نقش آفرینی کنند.
سخن پایانی
مدارس فرسوده در مناطق مختلف کشور، امنیت معلمان و دانش آموزان را تهدید می کند. گرچه بیشتر مردم تصور می کنند، این مدارس در مناطق روستایی یا دوردست قرار دارند اما واقعیت همین نیست و در تهران هم مدارس فرسوده ای وجود دارند که به دلیل کمبود فضای آموزشی همچنان پذیرای دانش آموزان هستند، در حالی که استانداردهای لازم برای تامین امنیت دانش آموزان را ندارند و در اصطلاح به مدارس کاشی آبی معروف هستند. طی سال های گذشته، فرسودگی مدارس بارها از میان کودکان در نقاط مختلف ایران، قربانی گرفته است. نمونه این امر ریزش دیوار مدرسه فرسوده ای در یکی از روستاهای توابع سنندج در مهر سال ۱۳۹۷ بود که منجر به جان باختن دختری هفت ساله شد. زمستان همان سال، آتش سوزی بخاری نفتی در یکی از مدارس فرسوده زاهدان، جان 4 دختر هفت ساله را گرفت و در سال ۱۴۰۰ نیز بر اثر ریزش دیوار مدرسه ای در علی آباد کتول استان گلستان، 7 کودک مصدوم شدند. این اتفاقات می طلبد مسئولان کشور توجه ویژه ای به مدارس فرسوده و کاشی آبی و تلاشی مضاعف برای بازسازی آنها داشته باشند تا دیگر شاهد وقوع این قبیل اتفاقات برای دانش آموزان کشور نباشیم. توجه وزارت آموزش و پرورش به مدارس کاشی آبی باید به نحوی باشد که از بروز هرگونه حادثه جلوگیری کند.
