کشاورزی از فضا تا زمین
هوش مصنوعی با استفاده از روش‌های پیچیده و همچنین داده‌های ماهواره‌ای و آب و هوایی به کشاورز کمک می‌کند تا درباره شرایط آب و هوایی و محیطی به‌روز باشد.
هوش مصنوعی با استفاده از روش های پیچیده و همچنین داده های ماهواره ای و آب و هوایی به کشاورز کمک می کند تا درباره شرایط آب و هوایی و محیطی به روز باشد. این اطلاعات به کشاورزان کمک می کند تا بازدهی و سود داشته باشند، بدون اینکه ریسک و خطر محیطی سلامت محصولات شان را تهدید کند. تجزیه و تحلیل داده های تولیدشده به کشاورز کمک می کند، با استفاده از توانایی درک و یادگیری هوش مصنوعی، احتیاط لازم را انجام دهد و با اجرای آن، تصمیم گیری هوشمندانه و به موقع داشته باشد. رهیافت امروز کشاورزان و مسئولان در کشورهای مختلف جهان، حاکی از ایجاد روندی است که علاوه بر بهره وری مفید از زمین بدون آسیب به محیط زیست، امنیت غذایی تامین شود. در کشور ما شمار دانش بنیان هایی که در زمینه فناوری زیستی و کشاورزی فعالیت می کنند، کم نیستند. همین مسئله بهانه ای شد تا به بررسی و ارزیابی فعالیت این افراد به منظور رسیدن به امنیت غذایی بپردازیم.
کشاورزی هوشمند منطبق با تغییر اقلیم
براساس پیش بینی های فائو انتظار می رود تا سال ۲۰۵۰، جمعیت جهانی به ۱۰ میلیارد نفر برسد و در این مدت اگر رشد اقتصادی کشورهای جهان را در سطح متوسطی در نظر بگیریم، نسبت به سال ۲۰۱۳، تقاضای کشاورزی ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت، به همین دلیل، کارشناسان معتقدند در کنار برنامه ریزی های افزایش تولید در کشاورزی، توجه به این نکته ضروری است که تغییرات آب وهوایی منجر به کمبود منابع آبی، فرسایش خاک، از بین رفتن تنوع زیستی و شیوع آفت ها و بیماری های فرامرزی در گیاهان شده است، بنابراین از شتاب گرفتن رشد بهره وری کاسته خواهد شد.
فائو برای مقابله با بحث تغییر اقلیم، پیشنهاد کشاورزی هوشمند منطبق بر تغییر اقلیم را ارائه کرده است که 3 هدف اصلی شامل افزایش بهره وری و درآمد کشاورزی، تطبیق و ایجاد مقاومت در برابر تغییرات اقلیم و کاهش گازهای گلخانه ای را دنبال می کند. کشاورزی هوشمند منطبق بر تغییر اقلیم، رویکردی با هدف انجام اقدامات موردنیاز برای تبدیل و تغییر سیستم های کشاورزی باتوجه به تغییرات آب و هوایی است و سازگاری با این تغییرات در مدیریت تولید غذا به ویژه در زمان کاشت، نوع کشت و آبیاری و ظرفیت افزایش محصول را تا ۱۵ درصد در پی خواهد داشت. دانشمندان این گونه نتیجه می گیرند که کشاورزان کشورهای در حال توسعه، نیاز به اطلاعات و ابزار فناوری دارند که می تواند راهکاری برای تغذیه جمعیت رو به رشد جهان باشد، پس ضرورت توجه به آینده امنیت غذایی کشور در چنین شرایطی امری اجتناب ناپذیر است و باید توجه ویژه ای به این مسئله داشت.
کشاورزی مدرن راهی برای حفظ امنیت غذایی
سارا میرشکاری، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات که در زمینه تحلیل داده های ماهواره ای برای توسعه کشاورزی مدرن فعالیت می کند، در گفت وگو با صمت درباره اهمیت توسعه کشاورزی هوشمند در نیل به امنیت غذایی گفت: باتوجه به اینکه دنیا در حال حاضر به سمت کشاورزی هوشمند حرکت می کند، نیاز پردازش تصاویر ماهواره ای در این حوزه در ایران و کشورهای همسایه حس کردیم، در واقع موضوعی که مهم است، بحث امنیت غذایی نسل های آتی است، به همین دلیل، کشورها درتلاش هستند با روش های مختلف این امنیت را تامین کنند. باتوجه به اینکه کشورهای بسیاری در زمینه کشاورزی ماهواره های بسیاری به فضا فرستاده و استفاده از آن را در اختیار عموم مردم گذاشته اند؛ ما نیز با این روش می خواهیم از آن بهره مند شویم.
زمین هایی که روز به روز کوچک می شوند
وی بااشاره به محدود بودن اراضی کشاورزی گفت: باتوجه به شرایط فعلی، امروزه دیگر نمی توانیم زمین های کشاورزی بیشتری داشته باشیم. افزون بر آن، زمین های فعلی هم به دلایل گوناگون روز به روز کوچک تر می شوند و ساخت وسازهای شهری جای زمین های کشاورزی را گرفته است.
میرشکاری افزود: نگهداشت زمین کشاورزی برای بسیاری از افراد صرفه اقتصادی ندارد، چرا که ممکن است در جغرافیایی باشد که کشاورزی سود چندانی نداشته باشد، بنابراین راهکار کلی این است که بتوانیم از زمین های موجود بهره وری بیشتری داشته باشیم و برای این امر نیاز است که در عین حال محیط زیست را هم حفظ کنیم، یعنی باید مصرف بی رویه کود و سم را کاهش دهیم تا از تخریب خاک بکاهیم، چرا که در گذشته به دلیل مصرف بی رویه کود و سم، خاک آسیب جدی می دید.
وی گفت: از طرفی هم، شرایط اقلیمی باعث شده بود که کشاورزان برای مقابله با آسیب زدگی ها به استفاده بیش از اندازه کود و سم بپردازند که پس از مطالعه و پژوهش به این گزاره پی بردیم که باید روش های کشاورزی، تاریخ کاشت، برداشت و ... تغییر کند؛ اینجا بود که فناوری به کمک کشاورزان آمد. برای مثال با داده های فضایی و ماهواره ای می توان ضریب آسیب را کاهش داد، در واقع با روش های جدید فناوری می توان پیش بینی های دقیق تری کرد. حال هرچقدر این پیش بینی ها برای بازه زمانی طولانی تری استخراج شده باشند، تصمیمات بهتری گرفته می شود و در این شرایط است که کشاورزان می توانند خود را برای هر نوع تغییری در جابه جایی تولید مواد غذایی آماده کنند.
ماهواره ها به کمک کشاورزان می آیند
میرشکاری گفت: به اعتقاد من، جمع آوری و تحلیل داده های فضایی می تواند کمک شایانی برای توسعه کشاورزی مدرن کند، در حقیقت و از طریق فناوری فضایی و داده هایی که از سطح وسیع گرفته می شود، می توانیم اطلاعات را با هزینه کمتر در اختیار بشر بگذاریم، همچنین ابزاری نظیر پهپاد هم می توانند در سطوح کوچک تر کمک کنند، اما اگر کلان تر ببینیم، ماهواره می تواند کمک زیادتری کند. گفتنی است، در کنار تمامی این داده ها الگوریتم های هوش مصنوعی است که می تواند مدد بیشتری در توسعه کشاورزی مدرن برساند، در نتیجه، کشاورزی ما راهی جز این ندارد که بتواند عملکرد زمین را با حفظ منابع محیط زیست و با کاهش هزینه ها افزایش دهد و کشاورزان از روش های بهینه استفاده کنند.
در کشاورزی مدرن جایی برای سم و کود اضافی نیست
این فعال در عرصه دانش بنیان ها گفت: همان گونه که پیش تر هم اشاره شد، هرچقدر کود و سم استفاده شده در پرورش محصولات کمتر باشد، کیفیت محصولات کشاورزی بالاتر خواهد بود، چنانچه اگر کود و سم بیشتری استفاده کنیم، در امر صادرات به مشکل برمی خوریم، بنابراین هوشیارانه تر عمل کردن به منظور رسیدن به کشاورزی مدرن به این معنا است که در راستای کاهش استفاده از سم و کود، محصولات مرغوب تری را روانه بازار کنیم.
چشم به داده های خارجی ها
وی بااشاره به روند دسترسی به داده های ماهواره ای گفت: بیشتر شرکت های دانش بنیان در این عرصه، داده ها را از ماهواره های کشورهای دیگر دریافت می کنند. گفتنی است، مشکلات زیادی در بخش زیرساختی دریافت داده از ماهواره های داخلی وجود دارد.
چالش اصلی دانش بنیان ها در توسعه فناوری مدرن، این است که هنوز داده های ماهواره ای ایران در اختیار کسب وکارها گذاشته نمی شود، در واقع هنوز نمی توانیم در این زمینه ادعای خودکفایی کنیم.
وی افزود: بیشتر داده هایی که استفاده می کنیم، تصاویر خام ماهواره های تصویربرداری و داده های هواشناسی است، اما خوشبختانه توانستیم با داده های موجود و در قالب فناوری های به روز وقوع خشکسالی را با دقت بالایی پیش بینی کنیم و هشدار لازم را به کشاورزان در هنگام وقوع خشکسالی بدهیم.
با یک کشاورزی هوشمند، مدرن کشاورزی کنید
به گفته میرشکاری، در حال حاضر نزدیک به ۱۳۰۰ کاربر از اپلیکیشن این شرکت دانش بنیان استفاده می کنند، در واقع، کشاورزانی که تنها یک گوشی هوشمند داشته باشند، می توانند از خدمات این شرکت بهره مند شوند. وی در این باره گفت: در تلاش هستیم که این تعداد را بالا ببریم و داده های خود را کامل تر کنیم، در واقع با کمک کشاورزان در تلاش هستیم تا دقت کار را بالا ببریم.
هر خدمتی رایگان نیست
وی افزود: در حال حاضر آن مولفه ای که برای ما به عنوان یک چالش بزرگ شناخته می شود، ایجاد اعتماد در کشاورزان است. از آنجایی که تاکنون کشاورزان خدمات را به صورت رایگان دریافت می کردند، همواره این نگرش وجود دارد؛ خدماتی هم که از سوی کسب وکارها ارائه می شود، رایگان باشد، در حالی که توسعه دانش بنیان ها و کسب وکارها به شکلی رایگان امکان پذیر نیست.
این فعال در اکوسیستم دانش بنیان گفت: در صورتی که این خدمات به قدری ارزشمند است که می تواند کشاورزان را از یک حادثه خطرناک نجات دهد، در حالی که به دلیل نبود اعتماد، هنوز اهمیت داده ها را نمی دادند و تاثیر آن را نمی دادند و تلاش می کنیم که این ترویج اطلاعات انجام بگیرد. از طرفی هم، زیرساخت های تبادل داده های هواشناسی، تبادل تصاویر ماهواره ای اگر در اختیار کسب وکارها قرار بگیرد، کمک شایانی می کند و در کنار آن دیگر کسب وکارها می توانند تکمیل کننده فعالیت یکدیگر باشند. این فرآیند می تواند زنجیره ای از شرکت های دانش بنیان را در راستای پویاتر شدن اقتصاد کشاورزی به وجود بیاورد.
هدف، حفظ امنیت غذایی است
سیروس محفوظی، مدیرعامل یکی دیگر از شرکت های دانش بنیان که از شرکت های مستقر در پارک علم و فناوری استان اردبیل است، در گفت وگو با صمت درباره کشت گندم هایی که به بی آبی مقاوم هستند، گفت: همان گونه که می دانید یکی از بحران هایی که امروزه گریبان صنعت کشاورزی را در کشور گرفته ، بحران کم آبی است؛ به همین دلیل، پیشگیری از به خطر افتادن امنیت غذایی، مهم ترین رویکردی است که باید برای کنترل این بحران به آن توجه ویژه ای داشت.
تولید ارقام گندم مقاوم به خشکی
وی افزود: در کل باید راهی را در پیش گرفت که بتوان با میزان آب کم، محصولات قابل قبولی را برداشت کرد؛ برهمین مبنا، با اصلاح و تولید ارقام گندمی که نیازمند آب کمتری است، توانستیم به این هدف برسیم. در این راستا، قراردادی8 ساله با وزارت جهاد کشاورزی منعقد کردیم تا بتوانیم ارقام گندم مناسب برای کم آبی را در اراضی دریاچه ارومیه اصلاح و تولید کنیم.
به گفته محفوظی، 2 رقم گندم سالار و پیام با روش های کلاسیک و مدرن از سوی این شرکت اصلاح و تولید شده است. باتوجه به بحران کم آبی که در منطقه غرب کشور حاکم است؛ توانستیم یک رقم گندم مناسب با این منطقه اصلاح کنیم و در اختیار شرکت های تولید غرب کشور قرار دهیم. تمامی این ارقام در موسسه تحقیقات ثبت بذر و نهال ارزیابی و آزمایش شده است.
وی در تشریح روش اصلاح گندم گفت: در گام نخست باید والدین مناسب هرگونه انتخاب شود و برای اصلاح و تولید گندم هایی که به کم آبی مقاوم هستند، نیازمند والدین مقاوم هستیم، به همین دلیل نمی توانیم از گونه های خارجی که محصول زیادی می دهد، اما مقاوم نیست، استفاده کنیم. در گام دوم باتوجه به شرایط اقلیمی، ارقامی را انتخاب کردیم که در شرایط تنش ها نظیر تنش خشکی موفق بیرون بیایند.
محفوظی گفت: ما از روش های کوتاه کننده اصلاحی استفاده می کنیم، از روش گزینشی که در بیشتر آزمایشگاه های زیست فناوری معتبر متداول است، بهره گرفتیم و خوشبختانه موفق به معرفی ارقام جدید شدیم.
سخن پایانی
باتوجه به اهمیت حفظ امنیت غذایی برای کشورها در کنار توسعه روش هایی نظیر اصلاح و کشت بذرها مقاوم به تنش های محیطی و آب وهوایی، مدرنیزه شدن کشاورزی هم از دیگر روندهای مهم برای نیل به این هدف است، برهمین مبنا، حمایت از شرکت های دانش بنیانی که در عرصه کشاورزی مدرن با بهره گیری از داده های ماهواره ای هوش مصنوعی و دیگر فناوری ها به توسعه آن می پردازند، یک امر بدیهی در اکوسیستم نوآوری در کشور ما محسوب می شود.
گفتنی است، اگر شرکت های دانش بنیان ایرانی وارد بازار رقابتی بین المللی شوند و جایگاه خود را پیدا کنند، می توانند انگیزه نیروهای متخصص داخل کشور را برای فعالیت بیشتر بالا ببرند؛ البته که شرکت های دانش بنیان درحال رشد برای حضور در این بازار رقابتی، نیازمند منابع حمایتی و تسهیلاتی هستند تا از دغدغه هایی که گرفتارش هستند، رها شوند و این امر باید موردتوجه نهادهای ذی ربط قرار بگیرد.
