خیال‌تان راحت، شغل‌تان را از دست نمی‌دهید
به‌گفته کارشناسان، یکی از این راه‌ها این است که ما بر همگرایی صنایع تمرکز کنیم؛ به این معنا که اگر در صنعت ریخته‌گری فعال هستیم یا در هر صنعت دیگر، بخش مهمی به نام فناوری اطلاعات به آن اضافه کنیم.
با توسعه هوش مصنوعی ترس یا فوبیای آن برای برخی صاحبان شغل و حتی دانشمندان نمایان شد؛ این که با چه دنیایی مواجه می شویم، پرسشی بود که این افراد با نمود هوش مصنوعی در زندگی روزمره از خود می پرسند، اما جالب است، بدانید کارشناسان، انقلاب صنعتی چهارم را فرصتی غیرقابل برگشت برای کشورهای در حال توسعه می دانند و معتقدند این جهش بزرگ در عصر اطلاعات، برای کشور ما فرصتی طلایی است و می تواند عقب افتادگی های موجود را به سرعت جبران کند. صمت در این گزارش به بررسی نقش فناوری و هوش مصنوعی در امنیت شغلی پرداخت.
فناوری، متهم شماره یک بیکاری
پژوهشگران علوم اجتماعی معتقدند افرادی که تا سال ۲۰۳۰ در توسعه هوش مصنوعی پیشتاز باشند، تا آخر قرن، حاکمان جهان خواهند بود، به همین دلیل، در برنامه توسعه کشورها، کاربرد وسیع هوش مصنوعی در نظام تولید و اشتغال، اهمیت زیادی پیدا کرده است. بیایید کمی به عقب تر برویم، به سال های ۱۷۶۰ میلادی تا کمابیش یک قرن بعد از آن؛ درست زمانی که اعتراضات کارگری در اثر بیکاری و کمبود شغل به اوج رسید، تا حدی که بسیاری از کارگران در تقابل با کارفرمایان، شروع به تخریب ماشین هایی کردند که جای آنها را در خط تولید گرفته بودند. آنها معتقد بودند هیولاهای آهنی از کار بیکارشان کرده اند و از آنجا بود که ترس از دست دادن امنیت شغلی به دلیل رسوخ فناوری در دل نیروی کار ریشه گرفت، در ظاهر ماجرا از تعداد نیروی کار در مشاغل کاسته شده، اما نیازمندی به نیروی کار ماهر هم افزایش پیدا کرده است. اکنون صحبت از هوش مصنوعی و کارکرد ربات ها در زندگی بشری است. بسیاری معتقدند با فراگیر شدن هوش مصنوعی تعداد زیادی از مشاغل امروزی از بین خواهد رفت و همین گزاره، ترس از فناوری را در دل بشر امروزی زنده کرده است.
هاوکینگ: آینده بشر با هوش مصنوعی خطرناک است
بهروز مینایی بیدگلی، رئیس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت در گفت وگو با صمت درباره ترس از توسعه فناوری و دنیای مبتنی بر هوش مصنوعی که برای برخی افراد به یک دغدغه ذهنی تبدیل شده است، گفت: نظریات ضد و نقیض زیادی در این باره وجود دارد؛ برای مثال استیون هاوکینگ معتقد بود آینده بشریت با هوش مصنوعی خطرناک است؛ همان گونه که تلفن های هوشمند، اینترنت و شبکه های پیام رسان، دنیایی بسیار متفاوت از قبل برای بشر به وجود آورد، رسوخ هوش مصنوعی در زندگی اجتماعی بشر به طور قطع دارای پیامدهای اخلاقی است که موجب نگرانی هایی برای بشر می شود. منشأ این نگرانی آنجا است که اگر هوش مصنوعی ابزار دست متقلبان و هنجارشکنان اجتماعی شود، راه سوءاستفاده هوشمندانه تری به وجود می آید که کنترل آن در مسیر قانون، امری دشوار است. به گفته این پژوهشگر، اما نگرانی از اینکه هوش مصنوعی جای شغل ها را بگیرد، بیهوده است و فوبیا از فناوری در نهایت به خود انسان ضرر می زند، چرا که پردازش های سریع هوشمند اطلاعات می تواند پاسخگوی بسیاری از مسائل و مشکلات باشد و باید به عنوان یک فرصت به آن نگاه کرد. وی افزود: در آینده، هوش مصنوعی کمک کننده و به طوردقیق تر دستیار انسان است و می تواند انسان را سریع تر و در بستر مطمئن تر به اهدافش برساند، در واقع هوش مصنوعی کمک زیادی به دیده شدن افراد با هر توانایی می کند، بنابراین ماشین ها و هوش مصنوعی هیچ گاه جای انسان را نمی گیرند؛ در واقع هر جایی که نیاز به راه حل باشد، بهترین کمک کننده به انسان هستند. گفتنی است، در آینده بسیار نزدیک، هوش مصنوعی در بسیاری از مسائل زندگی ما وارد می شود. اگر ما هم بتوانیم کارکردهای هوش مصنوعی را در نظام شغلی کشورمان فعال کنیم، بهترین یاورها را در هر زمینه ای داریم.
آیا ربات ها جای انسان را می گیرند؟
وی در پاسخ به این پرسش که آیا می توان رباتی در حد انسان خلق کرد یا خیر؟ گفت: پاسخ این پرسش نقطه اختلاف نظر میان فیلسوفان و فناوران است. گروه نخست به صراحت پاسخ منفی داده اند و معتقدند منطق و شعور انسانی در ماده نمی گنجد؛ اما گروه دوم خلق ربات همسان با انسان را در آینده ای دور محتمل می بینند، در واقع اینکه از لحاظ عقلی و منطقی چنین اتفاقی امکان پذیر است یا خیر؛ بسیاری از فلاسفه غرب مخالفند و معتقدند هیچ گاه ماده نمی تواند صاحب منطق و روح شود و مانند یک انسان حیات و آگاهی داشته باشد. مینایی در تشریح هوش مصنوعی قوی و هوش مصنوعی ضعیف گفت: هوش مصنوعی قوی یعنی خلق ماشینی که با انسان برابری کند؛ گفتنی است، علم، بروز هوش مصنوعی قوی و ایجاد حیات در آزمایشگاه را محال نمی بیند و امری ممکن می داند، اما هوش مصنوعی ضعیف، درست همان فرآیندی است که امروز شاهدش هستیم؛ برای مثال اتومبیل های خودران، ربات های عامل و ... . آنچه امروز همه ما از هوش مصنوعی می شناسیم، در مرتبه ضعیف آن است؛ اما اگر این هوش بتواند یک برون داد قوی داشته باشد، می تواند برخی فعالیت های انسان گونه در عرصه خلاقیت را هم انجام دهد، در واقع با توسعه هوش مصنوعی ضعیف می توانیم برخی نمودهای خلاقانه را هم در ماشین ها ببینیم؛ نظیر هواپیماهای بدون خلبان یا ربات هایی که به دقت انسان یا حتی بیشتر در برخی کارکردها سرآمد هستند.
وی افزود: برای بروز خلاقیت هنری و محاسباتی در ماشین ها نیازی به هوش مصنوعی قوی نیست و تنها با داشتن داده های بسیار زیاد و به عبارتی فراداده ( big data ) ماشین های مبتنی بر هوش مصنوعی می توانند آثاری را خلق کنند که حاوی خلاقیت است، برای مثال در کشور خودمان چندی پیش، اشعار جدید شاهنامه فردوسی توسط یک ربات سروده شد یا در مثالی دیگر ماشینی که توسط پژوهشگران دانشگاه MIT ساخته شد، می تواند مقاله های علمی را به نگارش دربیاورد، به گونه ای که تشخیص آن برای داوران علمی میسر نیست. اما ، در همین مسیر هم کم و کاستی های زیادی وجود دارد و هنوز راه های نرفته بسیاری پیش روی علم است.
به گفته مینایی، باید داده های بسیار زیادی داشت تا بتوان رباتی را خلق کرد که مانند حافظ شعر بگوید یا مانند یک نویسنده ماهر قصه بنویسد؛ در شرایط فعلی، هوش مصنوعی یک کپی کار حرفه ای است و هنوز فاصله زیادی با فیلم های علمی ـ تخیلی دارد، در واقع هوش مصنوعی که امروز بشر به آن رسیده است، راه رفته انسان را می پیماید و برای خلق اثری جدید، باید به اندازه کافی نمونه یا داده داشته باشد؛ شاید نگارش مقاله علمی برای ماشین ها راحت تر باشد، اما خلق آثار هنری بدون دخالت انسان در حال حاضر ممکن نیست.
بشر در آستانه یک تحول عظیم
حمید بهنگار، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان در زمینه اینترنت اشیا و رئیس کمیته اسکادا، تله متری و اینترنت اشیا در گفت وگو با صمت درباره اهمیت هوش مصنوعی در دنیای امروزی گفت: به تعبیر دانشمندان آلمانی، بشر در آستانه انقلاب صنعتی چهارم قرار گرفته است؛ به فراخور آن، فناوری های نوظهوری نظیر اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، متاورس، رباتیک و ...، ابزارهای شکل گیری این انقلاب در جهان هستند که روز به روز به توسعه آن افزوده می شود. گفتنی است، اینترنت اشیا یک فرآیند زیرساختی است که بعد از شکل گیری آن سایر فناوری های نو می توانند برمبنای آن توسعه پیدا کنند، در واقع وقتی اینترنت اشیا در پروژه ای پیاده سازی می شود، می توان فناوری های دیگر را بر این بستر توسعه داد.
اینترنت اشیا، راهی برای امنیت شغلی
بهنگار بااشاره به ارزیابی خود از تاثیر توسعه اینترنت اشیا در امنیت شغلی مشاغل در کشور گفت: شرکت های دانش بنیان در کشور ما متولیان اصلی اینترنت اشیا و کاربردهای آن در کشور است؛ به گونه ای که ترکیب فناوری اطلاعات با صنایع مختلف در حال شکل گیری است که به نوعی موجب همگرایی فناوری می شود و زمینه ساز توسعه سایر صنایع به کمک فناوری اطلاعات در کشور است. توسعه اینترنت اشیا، زمینه ساز توسعه و پیشرفت در کشور است و به اعتقاد من، باید نسبت به توسعه آن در مشاغل و کاربردی تر کردن آن خوش بین بود؛ این امر وابسته به چند مولفه است؛ در ابتدا ما باید در مسیر توسعه و کاربرد اینترنت اشیا گام های زیادی برداریم؛ چرا که این فناوری می تواند فاصله توسعه یافتگی ما را با کشورهای پیشرو کم کند و زمینه ساز خلق فرصت ها در کسب وکار و ایجاد امنیت شغلی شود؛ ضمن آنکه بیشتر کشورها با کاربردهای اینترنت اشیا می توانند فرصت های جدید ارزآوری و توسعه و کسب درآمد را تجربه کنند.
این کارشناس در پاسخ به این پرسش که در صورت رخداد انقلاب صنعتی چهارم آیا مشابه همان فرآیندی را که در انقلاب های پیشین مشاهده شد، می بینیم، گفت: در مقیاس جهانی فرآیندی در حال اوج گرفتن است که منجر به توانمندی در مسیر همگرایی صنایع می شود و دارای 3 رکن به نام IT فناوری اطلاعات، OT فناوری عملیاتی و ET مهندسی فناوری است. با تلفیق این 3 مهارت و گنجاندن آن در توانمندی های فردی یک انسان شاغل در جامعه، نباید نگرانی درباره رخداد انقلاب صنعتی چهارم داشته باشیم.
ایجاد شغل های جدید
بهنگار بااشاره به تولد شغل های جدید گفت: در آینده شغل هایی چون متخصص هوش مصنوعی در دامپزشکی دام های سبک شکل بگیرد یا متخصص اینترنت اشیا در حمل ونقل خودروهای شهری، در واقع اگر فردی با این 2 برچسب، مهارت های خود را ارتقا دهد، برای مواجهه با انقلاب صنعتی چهارم آماده شده است. گفتنی است، در عرصه اینترنت اشیا، افرادی که این آگاهی را کسب نکنند، پیشرفت نمی کنند و افرادی که این آمادگی ها را کسب می کنند، در نهایت می توانند همگام با تحولات انقلاب صنعتی چهارم همسو شوند.
انقلاب صنعتی چهارم، فرصتی استثنایی برای ما
وی این تحولات را فرصتی غیرقابل برگشت برای کشورهای در حال توسعه دانست و گفت: این انقلاب برای کشورهای در حال توسعه یک فرصت غیرقابل برگشت است و برای کشور ما فرصت طلایی را فراهم می آورد تا بتواند جایگاه خود را در صنعت تثبیت و آن خلأ و عقب افتادگی هایی را که داشته است، به سرعت جبران کند و منجر به ایجاد جهشی بزرگ شود.
بهنگار گفت: اینترنت اشیا در آینده نزدیک تبدیل به الفبای مهارت ها می شود. این امر تنها به اینترنت اشیا مربوط نمی شود؛ در کل مربوط به مهارت های فناوری اطلاعات است که اینترنت اشیا یک بخش مهم آن است، در واقع همگرایی در فناوری راهکار اصلی است و این مهارت می تواند چند مهارت غیرمرتبط را با یکدیگر تلفیق و در نهایت راه را برای ورود افراد ماهر برای اداره کشور باز کند.
اخلاق در فناوری یک ایده مهم
وی افزود: همزمان با توسعه فناوری های نوظهور، موضوع اخلاق در فناوری موردتوجه قرار می گیرد. رشد فناوری باید با اخلاق مداری همراه باشد، برای مثال، در بحث حریم خصوصی باید مشخص شود که افراد می توانند به چه میزان از اطلاعات دسترسی داشته باشند و چه میزانی به دولت و سایرین اختصاص دارد؛ اگر این موضوعات به درستی پایه گذاری شود؛ آن نقطه خطری که متصور می شویم، رخ نمی دهد، اما در صورت نبود چنین روندی، این تحولات از کنترل خارج می شود. گفتنی است، تبعات منفی آن به دلیل انحصارگرایی که همیشه بشر دنبال آن بوده است، رخ می دهد، در کل اینها مسائلی است که باید به صورت چندجانبه و از منظر دین، اخلاق، فلسفه، دانش و روانشناسی به آن پرداخته شود.
به سوی آینده ای بهتر
به گفته بهنگار، همواره راه های مطمئنی برای رفع این نگرانی ها وجود دارد و می توان نسبت به آینده دید بهتری داشت؛ چرا که ما روز به روز به دنیایی نزدیک می شویم که بسیاری از کارهای غیرضروری بشر مرتفع و بسیاری از دغدغه ها، بیماری ها و مشکلات و مسائلی که امروز موجب معضلات و حتی مرگ و میر است، حل می شود و کمتر شاهد پاندمی های رخ داده خواهیم بود. در این شرایط است که تاب آوری بشر در مقابل مشکلات بیشتر می شود و آینده ای به سمت فضا، هوای پاک و دنیای آزادتر همراه با عدالت فردی و اجتماعی رقم می خورد، همچنین توزیع عدالت محور منابع، رویکرد مثبت ماجرا است که در نتیجه می توان توسعه همه جانبه اینترنت اشیا را انتظار داشت که البته نیازمند یک مدیریت جامع و کامل است. گفتنی است، از آنجایی که حرکت در مسیر فناوری مانند راه رفتن روی یک شمشیر دولبه است، اگر ما درست رفتار کنیم، می توانیم به بهترین نحو ممکن از آن بهره مند شویم.
سخن پایانی
نکته مهم در انقلاب های پیشین این بود که اینترنت، ابزاری فراگیر نبوده است، به همین دلیل، آگاهی عموم مردم از توسعه و پیشرفت صنعت کم بود و به همان میزان، مردم مجبور به تحمل آسیب های اجتماعی در مراحل اولیه انقلاب های پیشین می شدند، اما امروز با توسعه فناوری اطلاعات و تبدیل شدن آن به یک رکن در زندگی مردم، آگاهی هم به همین نسبت افزایش پیدا کرده است، در واقع، با ورود موج فناوری با پیش آگاهی می توان خودتقویتی، خودآمادگی و خودبرنامه ریزی کنیم، بنابراین باید مهارت هایی را به خود اضافه کنیم که در این موج جدید بتوانیم موج سوار باشیم و جا نمانیم.
