بازاریابی حلقه گمشده حمایت از تولید دانش‌بنیان
بازاریابی، حلقه‌ای مهم در توسعه کسب‌وکارها به‌شمار می‌رود، این در حالی است که تاکنون این مهم آن‌طور که باید در کسب‌وکار شرکت‌های دانش‌بنیان، موردتوجه قرار نگرفته است؛ در نتیجه تا امروز دانش‌بنیان‌ها، بازار مناسبی برای عرضه محصولات خود نداشته‌اند، اما باتوجه به محوریت حمایت از دانش‌بنیان‌ها در نام‌گذاری سال ۱۴۰۱ این روند باید تغییر کند.
بدون‌شک در صورت تقویت بازار فروش این محصولات می‌توان به رشد اقتصادی و ارتقای توان تولید داخل رسید.
سال تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین
به‌گفته فعالان حوزه دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها سیاست‌های کلی توسعه اقتصادی کشور طی سالیان گذشته زیرساخت‌های مناسبی در بخش دانش‌بنیان مهیا کرده، اما در بخش فروش، از بسته‌بندی محصول تا معرفی به بازار بسیار ضعیف عمل شده است. عمده سرمایه‌گذاری انجام شده در بخش واگذاری زمین و ارائه تسهیلات به این شرکت‌ها بوده و از تقویت پخش و فروش محصولات دانش‌بنیان غفلت شده است. این امر بدون در نظر گرفتن و حصول نتیجه نهایی باعث اتلاف منابع کشور خواهد شد. زنجیره تولید دانش‌بنیان تنها در صورت توجه به فرآیند تولید علم و دانش و تبدیل علم و دانش به محصول و در نهایت ارائه محصول به بازار تکمیل می‌شود. باتوجه به رشد تکنولوژی، ظرفیت اشتغالزایی در این حوزه بسیار بالاست و شاید تا امروز توجه به کلیات باعث غفلت از این بخش مهم شده است. نام‌گذاری هوشمندانه سال ۱۴۰۱ به‌نام تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین نشان از عمق نگاه مسئولان کشور به امر تولید دانش‌بنیان دارد.
رئیس‌کل سازمان توسعه تجارت ایران از آغاز برنامه آموزش مدرسان بانک‌های اطلاعات تجاری خبر داد و گفت: این یک اقدام عملی در زمینه تحقق شعار سال یعنی حمایت کارشناسی‌شده از تولید دانش‌بنیان و کارآفرین است و این سازمان با جدیت از برنامه‌های تحول‌آفرین در عرصه تجارت بین‌المللی حمایت می‌کند.
علیرضا پیمان‌پاک گفت: سازمان توسعه تجارت در راستای تحقق شعار سال و افزایش سطح دانش و توانمندی بنگاه‌های تولیدی و به‌منظور آموزش مدرس بازاریابی بین‌المللی، اقدام به آموزش مدرسان بانک‌های اطلاعات تجاری با همکاری مرکز بین‌المللی تجارت (ITC)کرده است.معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت تصریح کرد: این سازمان توسعه صادرات و کسب سهم مناسب از بازارهای بین‌المللی را به‌عنوان مهم‌ترین رکن حمایت از تولیدات دانش‌بنیان و حفظ و ایجاد اشتغال، در دستور کار خود قرار داده است. وی ادامه داد: بانک‌های اطلاعاتی TradeMa، Market Access Map و Potential Map در این دوره به آموزش‌گیرندگان، تدریس می‌شود و افراد پس از گذراندن این دوره قادر خواهند بود تجار و فعالان اقتصادی بخش خصوصی را با این ۳ بانک اطلاعاتی جهانی آشنا کرده و به آنها امکان لازم برای استخراج اطلاعات دقیق تجاری از بازارهای مقصد را بدهند. دستیابی به اطلاعات تجاری از طریق بانک‌های اطلاعاتی یادشده، یکی از راه‌های اصولی کسب اطلاعات دقیق تجاری از بازارهای مقصد است. معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت توضیح داد: متاسفانه تسلط فعالان اقتصادی کشور به این ابزارهای کسب اطلاعات تجاری مناسب
نیست و سازمان توسعه تجارت ایران در همکاری با مرکز بین‌المللی تجارت، تلاش برای آموزش مدرسان را در سراسر کشور آغاز کرده است.
پیمان‌پاک ابراز امیدواری کرد با انجام این کار خلأ‌های موجود برطرف و زمینه لازم برای بهره‌مندی و آشنایی بخش خصوصی با این بانک‌های اطلاعاتی و همچنین دریافت اطلاعات دقیق تجاری از بازارهای مقصد و ورود و نفوذ به این بازارها، فراهم شود.
بازاریابی، بنیان توسعه دانش‌بنیان‌ها
مهدی کشمیری که مسئولیت مدیرکلی دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور فناوری وزارت علوم را در کارنامه کاری خود دارد با تاکید بر اهمیت بازاریابی گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان از شرکت‌های زیرمجموعه فعال و تولیدکننده محصولات موردنیاز صنایع بالادستی‌اند و یکی از بحث‌های جدی درباره این شرکت‌ها، بازاریابی است؛ بنابراین یکی از برنامه‌های دولت، بازارسازی برای شرکت‌های دانش‌بنیان و واحد‌های فناور در پارک‌های علم و فناوری است که امیدواریم در یک برنامه پنج‌ساله زیرساخت‌های لازم برای توسعه بازار این شرکت‌ها فراهم شود.
کشمیری تصریح کرد: برخی مشکلات مربوط به بازار نیز به خود شرکت‌های تولیدکننده برمی‌گردد. مدیران شرکت‌های فناور باید با مطالعات اولیه، بازار را آنالیز و تحلیل کنند تا دریابند محصولات تولیدی آنها چه تاثیری در بازار و بهطور کلی جامعه دارد.
کشمیری بیان کرد: باید نگاهی هم به چرخه اقتصادی داشته باشیم تا بتوانیم در بخش‌ها و شاخه‌های اقتصادی نیز حضور پررنگ شرکت‌های دانش‌بنیان را محقق کنیم. وی افزود: بخش قابل‌توجهی از شرکت‌هایی که در پارک‌های علم و فناوری حضور دارند به مرحله تجاری‌سازی رسیده‌اند، اما متاسفانه در فروش محصولات مشکل دارند که امیدواریم در یک برنامه پنج‌ساله زیرساخت‌های لازم برای توسعه بازار این شرکت‌ها فراهم شود.
بازارسازی مشکل اساسی دانش‌بنیان‌ها
به‌گفته فعالان اقتصادی یکی از معضلات اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان، مسئله بازار و بازارسازی محصولات‌شان است. اجرایی نشدن مصوبات دولت مبنی بر خرید محصولات دانش‌بنیان تولید داخل ازسوی دستگاه‌های دولتی و خلاصه شدن حمایت «صندوق نوآوری و شکوفایی» به اعطای وام، دو مشکل اساسی در حوزه توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان است. شناسایی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان موضوعی است که در چند سال اخیر موردتوجه قرار گرفته است. تاکنون حمایت‌های مختلفی از شرکت‌های دانش‌بنیان در قالب‌های وام، معافیت‌های مالیاتی، معافیت‌های گمرکی و... صورت گرفته، اما نکته اصلی که در زمینه شرکت‌های دانش‌بنیان باید بر آن تاکید کرد، رشد و ادامه حیات آنها است. در شرایط فعلی اگر روزی حمایت‌های دولتی از این شرکت‌ها قطع شود، این شرکت‌ها رو به افول می‌روند.
در زمینه بازارسازی محصولات دانش‌بنیان کارهایی صورت گرفته اما این معضل تاکنون حل نشده است. در سال ۹۳ هیات دولت مصوبه‌ای در زمینه خرید محصولات دانش‌بنیان ازسوی دستگاه‌های دولتی تصویب کرد، اما در عمل این مصوبه اجرا نشد. در سال ۹۵ نیز دوباره هیات دولت مصوبه‌ای مبنی بر الزام برخی وزارتخانه‌ها به خرید محصولات دانش‌بنیان تا سقف ۱۰ هزار میلیارد تومان تصویب کرد، اما این مصوبه هم با شکست روبه‌رو شد. باتوجه به اینکه سازمان‌های دولتی، یکی از بزرگ‌ترین مشتریان بازار مصرفی هستند، اجرای موفقیت‌آمیز مصوبه مذکور می‌توانست گامی در جهت حل مشکل بازارسازی محصولات دانش‌بنیان باشد. با این حال باتوجه به شعار سال مبنی بر حمایت از کالای دانش‌بنیان، دولت باید به‌جای تصویب مصوبات جدید در زمینه حمایت از کالاهای ایرانی، به‌ویژه حمایت از محصولات دانش‌بنیان، همان مصوبات گذشته خود را اجرا کند، زیرا اجرای آنها، مشکل بازار محصولات دانش‌بنیان را نیز مرتفع می‌کند. از طرفی با حل شدن مشکل مذکور، شرکت‌ها اهداف توسعه بازار خود را نیز دنبال خواهند کرد. بنابراین به‌نظر می‌رسد دولت در کنار الزام دستگاه‌ها به خرید محصولات دانش‌بنیان ایرانی و سایر
محصولات تولید داخل، باید مقدمات حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در زنجیره تامین پروژه‌های بزرگ کشور را نیز فراهم کند. با ورود شرکت‌های مذکور به زنجیره تامین پروژه‌های بزرگ، مشکل بازارسازی آنها تا حدودی مرتفع می‌شود.
سخن پایانی...
بهطور کلی با حل شدن مشکل بازار محصولات دانش‌بنیان تولید داخل می‌توان به آینده اقتصاد دانش‌بنیان امیدوار بود. دولت باوجود اینکه در این زمینه مصوباتی داشته، در عمل این مصوبات به سرانجامی نرسیده است. یکی از دلایل به ثمر نرسیدن مصوبات مذکور، ضعف در نظارت بر اجرای آنها است، به همین دلیل پیشنهاد می‌شود با الزام هر دستگاه دولتی به ارائه لیست اقلام موردنیاز خود، توسط یک شورا بر خرید آنها نظارت شود. همچنین می‌توان برای بخش خصوصی مشوق‌هایی در نظر گرفت تا آنها نیز به خرید محصولات دانش‌بنیان تولید داخل راغب شوند.
حمایت از محصولات دانش‌بنیان تولید داخل نیازمند عزم و اعتقادی راسخ است و تا زمانی که مسئولان اجرایی به توان تولید کشور ایمان پیدا نکنند، نمی‌توان به رفع مسئله بازار محصولات خو‌شبین بود. از طرفی در زمینه حمایت از بازار محصولات دانش‌بنیان، صندوق نوآوری و شکوفایی هم نقش بسیار مهمی بر عهده دارد و این صندوق باید با تغییر رویه‌های حمایتی خود، گامی موثر در زمینه بازار محصولات مذکور بردارد.
